Let op: de website is verhuisd naar fritsvanderwaa.nl

Verschenen in De Groene Amsterdammer, 20 mei 1987

Jet Röling

Een getourmenteerder muziekhandschrift dan dat van de Tsjechische komponist Leos Janácek (1854-1928) zul je niet gauw aantreffen. Zijn autografen lijken op abstrakte vlakverdelingen van inktspatten, doorhalingen en woest neergekraste noten.

Aan zijn twee pianocycli Op een overwoekerd pad en In de mist, die onlangs verschenen op het Ottavo-label in een uitvoering van Jet Röling, is haast niet te horen hoe moeizaam en emotioneel het scheppingsproces is verlopen. De ongekunstelde, maar toch expressieve miniaturen ontstonden in de jaren tussen 1902 en 1912. In de zijgangen van het muzikale labyrint dat Europa in die periode was had Janácek een heel eigen, persoonlijke stijl ontwikkeld.

De vijftien schijnbaar onschuldige stukjes van 'Op een overwoekerd pad' zijn nauwelijks muziek voor het concertpodium. Ze komen beter tot hun recht in de besloten sfeer van de huiskamer, al is het maar via de hifi-installatie. De eerste tien vormen een afgeronde cyclus; de tweede, nooit voltooide serie is, door er een paar losse pianostukken uit dezelfde periode aan toe te voegen, toch nog een acceptabel geheel geworden. De vier delen van 'In de mist' zijn met forsere streken geschilderd.

Janáceks muziek is de kunst van de verzwegen emotie. De suggestieve kracht komt vooral voor rekening van de korte, over het toetsenbord zwervende motieven en plotseling intredende tonen, die onverwachte en kortstondige dissonanties teweegbrengen. De betoogtrant is die van een nuchter, zakelijk verteller, die midden in een zin plotseling het hoofd afkeert om iets weg te slikken en daarna het verhaal hervat. Schuwe muziek, zou je haast zeggen.

Jet Röling voelt die sfeer van distantie, waarachter desondanks passie en grandeur verscholen gaan, voortreffelijk aan. De opname van Ottavo, het kleine doch perfektionistische platenlabel uit Delft biedt, hoe mooi ook, een enigszins versluierd, niet erg naturalistisch klankbeeld, kennelijk het resultaat van een mix tussen direkt en ruimtelijk geluid. Het is even wennen. Op den duur stoort het niet meer en blijkt de gekozen mengeling van veraf en nabij de atmosfeer van de muziek te versterken. Het is een registratie die niet neutraal blijft, maar mee-interpreteert. Er is iets voor te zeggen.


© Frits van der Waa 2007