de Volkskrant van 29 maart 1985, Kunst, interview
TIKKELS EN TULPEN STUREN DE TIJD IN TABLEAU VIVANT
"Het is gewoon proeven met 't oor"
AMSTERDAM - "Het grappige is dat je de losse elementen aanbiedt, bijvoorbeeld een bewegend gordijn,
een vaas tulpen, de geluiden van wind. Dan denk je dat de wind die je hoort dat gordijn aanblaast. Maar
dat is helemaal niet zo, er is geen fysieke relatie. De toeschouwer is degene die de combinatie van de
verschillende elementen maakt. Een betekenis is er niet; je kunt zelf een betekenis verzinnen, als je
dat wilt."
Met een rugzak vol digitale apparatuur sjouwt geluidsman Floris van Manen bijna dagelijks op en neer
naar de IJsbreker, waar hij samen met contrabassist Maarten Altena, vormgever Marc Terstroet en
danseres Regina Baumgart werkt aan hun voorstelling Tableau Vivant. In de gestolen uurtjes
tussen de vele concerten door is er geen gelegenheid om volledig op te bouwen. De zwarte achtergrond
is nu nog een witte muur, waar draden en kabels scherp tegen afsteken.
In het klassieke "tableau vivant" beelden levende personen een statisch tafereel uit, maar in deze
voorstelling zal het eerder omgekeerd zijn."De objecten bewegen op het tableau. Elk heeft zijn eigen
snelheid. Sommige gaan heel snel, andere heel langzaam. Daarom is het een Tableau Vivant", zegt
Marc Terstroet.
Tijd is een belangrijk gegeven in de voorstelling, staat in de toelichting. Tijd die de muziek
en dans stuurt en invloed heeft op het gedrag van de objekten. Dat klinkt nogal vaag.
Maarten Altena: "Het is moeilijk om iets uit te leggen dat geen verhaal heeft. Als je iets heel
concreet gaat noemen krijgt het meteen een betekenis, een doelgerichtheid, die er niet is. We werken
ook met heel eenvoudige dingen, die super-slap worden als je ze gewoon vertelt. Een vallend gordijn,
wat is dat nou? Je moet het zien, met dit licht, dan is het opeens fantastisch."
"We hebben wat moeite gehad hier geld voor te krijgen. Want hoe moesten we het noemen? Echt
muziektheater is het niet, en multimedia klinkt meteen waanzinnig pretentieus. Wat is het dan
wel? Het is veel meer proberen iets met de tijd te doen met verschillende middelen, hoe je dat dan
wilt noemen..."
Is het een experiment?
Marc Terstroet: "Nee want een experiment kan mislukken."
Maarten Altena: "We hebben nooit eerder in deze combinatie samengewerkt, als je dat een experiment
wilt noemen... Marc en ik hebben hier eens een kort stukje gedaan met tien stukken papier op de vloer
in een symmetrisch patroon. Onder een daarvan zat een op afstand bestuurd speelgoedautootje, waardoor
de totale symmetrie geleidelijk aan werd verstoord, wat heel leuk was omdat ik samen met die stukken
papier een sprookjesachtig verhaaltje kon vertellen. En toch bleef het heel abstract. Dat was eigenlijk
het begin van Tableau Vivant."
Voor Marc Terstroet, bekend van zijn strips in Dag in dag uit, was dat de eerste keer dat hij
iets met theater deed. "Dit heeft niets met die strips te maken", zegt hij."Ik ben ontwerper, en ik
maak ook illustraties. De strip is een bijbezigheid. Wat dit zo aantrekkelijk maakt is het
driedimensionale."
"We zijn begonnen een hele verzameling ideeën aan te leggen, schetsboeken vol. Langzamerhand
selecteert zich dat uit. Past het bij elkaar? Wat doet het in verband met de tijd? Is het technisch
haalbaar? Maar vooral: wat doet het als je het ziet? Als ik tien aardappelen aan een touwtje beter
had gevonden had ik die tulpen weggelaten. Op een gegeven moment dachten we: daar zou dans wel aardig
bij zijn. Zo is Regina er bij gekomen."
Hebben die verschillende elementen een duidelijke relatie met elkaar?
Maarten Altena: "Niet altijd, al zijn er dingen die synchroon gebeuren. En het is absoluut niet
formalistisch gehanteerd, al hebben we een nauwkeurig draaiboek, tot op de seconde. Het gaat eigenlijk
net zoals een kok een maaltijd samenstelt, het is gewoon proeven met het oor."
Floris van Manen: "Je probeert zo veel mogelijk te doen met zo min mogelijk materiaal. We hadden
bijvoorbeeld allerlei windgeluiden kunnen gebruiken. Maar hier is het alleen deze speciale wind,
opgenomen op IJsland."
Maarten Altena: "Eerst is die wind een soort onderlaag, maar later komt hij terug in een
gemanipuleerde vorm, in meer lagen: het wordt meerstemmig, al klinkt dat erg pretentieus."
Floris van Manen: "Als je maar met een half oor luistert is het niet meer dan wind, maar er zit
structuur in. We zijn er niet aan gewend dat de wind zo keurig getimed is. Dus dat is een heel vreemd,
abstract gebruik van het materiaal. Iets dergelijks heb je met de tikkels."
Tikkels?
Wat dat zijn, wordt me pas duidelijk als ik het zie. De tikkels zijn drie lange, fel gekleurde
latten die zachtjes tikkend heen en weer slingeren op statieven. Maar het tikkel-geluid is ook vanaf
de band te horen en gaat, met de dans van Regina Baumgart, een eigen leven leiden. Het is niet
alleen spannend, het is ook poëtisch.
"De tikkels meten de tijd", zegt Regina Baumgart. "Het klinkt als ordeloos geluid, maar dat is het
niet. Ik dans daarbij op een klein oppervlak, aan de andere kant van het podium, dat geeft weer een
ander beeld van de tijd, een stroom die almaar doorgaat."
Marc Terstroet: "Terwijl zij daar in de verte heel langzaam staat te dansen, zal de toeschouwer ook
steeds op de tikkels letten en kijken wanneer ze synchroon zijn. Hoever is zij, hoever is het hier? Dat
zal elkaar constant afwisselen."
Plaats: IJsbreker, op 31 maart (15.00 uur) Verder: 2. 3, 5, 6 april 21.00 uur.
© Frits van der Waa 2006
