de Volkskrant van 6 oktober 1988, Kunst, recensie
Al te eenvoudige Fidelio lijkt bij Forum een aangekleed concert
Fidelio, opera van Ludwig van Beethoven, door Opera Forum, o.l.v. Woldemar Nelsson en Edgar Kelling, in
de Twentse Schouwburg, Enschede. Herhalingen elders t/m 11 december.
Beethovens Fidelio is een problematische opera.
Ze brengt een universele, nog steeds geldige boodschap over de verantwoordelijkheid van de enkeling
in de strijd tegen onrecht en repressie. Het verhaal is in enkele woorden verteld: Leonore, alias
Fidelio, dringt, vermomd als man, door tot gevangen echtgenoot Florestan en redt hem op het nippertje
van executie door schurk Pizarro.
De bondigheid van de intrige is wezenlijk voor de diepere strekking die Beethoven aan zijn opera
wilde geven. Niet minder essentieel zijn de breed uitgemeten proporties van zijn muzikale uitwerking.
Maar daardoor is de verhouding tussen verhaal en muziek allesbehalve optimaal. De handeling is
menigmaal tot het uiterste gerekt, of lijkt tot stilstand te komen. Ziedaar het probleem.
Het is geen onoverkomelijk bezwaar.
Dat was twee jaar geleden nog te zien, toen de toenmalige Nederlandse Opera Stichting Harry Kupfers
fascinerende Fidelio-enscenering, meedogenloos doordacht en tegelijkertijd vol mededogen, opnieuw
uitbracht.
Fidelio gaat nu bij Opera Forum, het Nationaal Opera Reisgezelschap uit Enschede, in een
interpretatie van de Oostenrijkse regisseur Edgar Kelling.
Hoewel, interpretatie? Bij Forum lijkt Fidelio meer op een aangekleed concert dan op een
opera. Kellings streven naar soberheid – op zichzelf positief – gaat zo ver dat er niets
overblijft. De zangers zijn gehuld in "tijdloze" kostuums (aldus de regisseur), die desondanks de snit
van het jaar 1900 vertonen. Ze zingen hun noten en stappen wat heen en weer. Het decor van Heinz
Balthes, weinig meer dan een traliehek, grens tussen vrijheid en gevangenschap, is effectief in zijn
eenvoud. Het wordt opgetrokken om het koor van gevangenen door te laten, om hen later weer te scheiden
van degenen die vrij rond kunnen lopen. Een goed beeld, maar voor de hand liggend.
Onrustig vibrato
Dank zij de mannen van het Forum Operakoor komen de twee magistrale scènes met het
gevangenenkoor, waarin, eerder nog dan in de confrontatie tussen Leonore en Pizarro, de essentie van de
opera besloten ligt, in muzikaal opzicht goed tot hun recht. Voor het overige blijft er veel te wensen
over. Rebecca Blankenship (Leonore) heeft haar onrustig vibrato op de automatische piloot staan. Dat
Louis Gentile (Florestan) eerst bas was, later bariton, en nu opgeklommen is tot tenor hoeft men niet
uit het programma te vernemen. Pieter van den Berg, in Mozart-opera's altijd goed als de waardige
oudere heer met de fraaie bas, is als de cipier Rocco weinig geloofwaardig. De enige zanger die zowel
zijn karakter als zijn vocale partij op meer dan plichtmatige manier vorm geeft is Franz-Josef
Kapellmann, als Pizarro een kleine dictator met stentorstem en argwanende oogopslag.
Woldemar Nelsson, met ingang van het vorig seizoen muzikaal adviseur en vaste gastdirigent van
Forum, wist het profiel van Beethovens muziek scherp omlijnd te houden – meer niet. Want het
Forum-orkest speelde vals. Als dat niet zo was, speelde het schel. Als dat niet zo was, speelde het
ongelijk. Als dat niet zo was, speelde het te hard. Als dat niet zo was, speelde het machinaal. En
soms, als dat even niet zo was, speelde het wat Beethoven bedoelde.
Forum weet duidelijk te maken dat Fidelio een problematische opera is. Maar dat wisten we al.
© Frits van der Waa 2006
