Let op: de website is verhuisd naar fritsvanderwaa.nl

de Volkskrant van 25 oktober 1993, Kunst, recensie

Forum Filharmonisch speelt met grote zeggingskracht

Diepenbrock, Brahms en Sibelius door Forum Filharmonisch o.l.v. Heinz Friesen. Muziekcentrum, Enschede. Herhaling: Zwolle, 22/10.

Het is nu tien jaar geleden dat het orkestenbestel stevig op de helling werd gezet, en nog steeds is de toestand niet stabiel. Wel hebben de bezuinigingen (want dat waren het vooral) meer gevolgen gehad dan alleen een andere indeling van de muzikale landkaart.

De gezelschappen die na alle fusies en opheffingen behouden zijn gebleven hebben zich in een ware rat race gestort. De orkesten zijn aan hun identiteit of op zijn minst aan hun spelniveau gaan werken. Tegelijkertijd zijn er in tal van plaatsen nieuwe concertzalen opgetrokken - de rust leek immers weergekeerd. Zo bekeken heeft de renovatie geleid tot een verbeterde infrastructuur en tot een interessanter muzikaal landschap.

Maar de complicatie is dat de nieuwe zalen, waarover op lokaal niveau besloten is, door beslissingen van de landelijke politiek ontvolkt dreigen te raken.

Als ze in Enschede nu eens niet een Muziekcentrum hadden gebouwd, een prima zaal met een prima akoestiek, hadden we dan nog wel naar Forum Filharmonisch kunnen luisteren? Het orkest is dank zij naarstig lobbyen en actievoeren overeind gebleven temidden van de ordeloze financiële en artistieke inboedel van Opera Forum.

Uit de programmering, hoewel stevig gegrondvest op de klassieke steunpunten, spreekt een streven naar samenhang. Dit seizoen doet Forum betrekkelijk veel Russische muziek (met Tsjaikovski aan het hoofd) en legt een duidelijk accent op het genre van het vioolconcert. Daaraan zijn een snufje Amerikaans repertoire en een paar goedgerijpte blokjes Nederlandse kaas toegevoegd.

Lydische Nacht van Alphons Diepenbrock, waarmee Forum woensdag opende, klonk overigens verre van belegen. Het stuk, oorspronkelijk geschreven voor orkest, bariton en declamatie, stamt uit 1913. De tien jaar geleden door Eduard Reeser vervaardigde orkestversie beleefde onder dirigent Heinz Friesen een getemperde, maar liefdevolle vertolking.

Friesen gaf ook de kleurnuances en spanningsbogen van Brahms' Vioolconcert plastisch gestalte, maar hier was het in de eerste plaats het loepzuivere spel van de Duitse violiste Antje Weithaas dat bewondering afdwong.

Klonk Brahms gaaf, maar met weinig elan, bij de Eerste Symfonie van Jean Sibelius legde de perfectie het af tegen de zeggingskracht. Sibelius' Eerste is een intrigerend en nogal bokkig stuk, waarin het optasten en menigmaal bruusk afwisselen van motivisch materiaal toch tot een sluitend bouwwerk leidt. Het kostte Forum vooral in de razende zestienden-passages moeite de losse steentjes op elkaar te stapelen, en in de hoge houtblazerskoortjes moet ergens een riet scheef gezeten hebben, maar het stuk stond als een huis.

Forum Filharmonisch staan op korte termijn nog inkrimping, reorganisatie, en ook een nieuwe naam te wachten. Maar op de lange termijn ziet het er niet naar uit dat de pressie op het orkestenbestel zal afnemen. En hoewel het ensemble die met zijn huidige, alleszins fatsoenlijke niveau tot op zekere hoogte kan weerstaan, zal het waakzaam moeten blijven.


© Frits van der Waa 2006