de Volkskrant van 26-04-1996, Pagina 27, Kunst, Niet bekend
Het hoe liever dan het wat
ER MOEST alleen maar geld bij in het begin. 'Dat weet je van te
voren', zegt cellist Maarten Mostert, mede-oprichter van Nieuw Sinfonietta
Amsterdam. 'Als je in een kwartet speelt zit je ook eerst twee, drie jaar te
repeteren zonder dat je een cent verdient. Het belangrijkste is dat we gewoon
hebben volgehouden.'
Nieuw Sinfonietta is relatief een nieuwkomer in ensembleland. In 1988 vatten
Mostert en een aantal andere, nog niet lang afgestudeerde collega's het plan
op een kamerorkest te vormen. Hun ambities waren niet gering: ze wilden het
hoogst mogelijke niveau in ensemblespel bereiken. Daartoe werd Lev Markiz, de
uit Rusland afkomstige, maar al jaren in Nederland gevestigde
kamerorkest-expert, erbij gehaald als dirigent en artistiek leider.
'Ons eerste concert was in de Waalse Kerk', vertelt Mostert. 'Een half jaar
later hebben we de Kleine Zaal van het Concertgebouw afgehuurd voor onze
eerste serie met twintigste-eeuwse Russische muziek. Dat hebben we gewoon
maar gedaan: als je gaat zitten wachten tot je eindelijk ontdekt wordt,
gebeurt er zeker niks.'
De inzet en bevlogenheid van het ensemble maakten van meet af aan grote
indruk. Kritieken gewaagden van 'topniveau' en 'wereldklasse'. In de daarop
volgende zeven jaar heeft Nieuw Sinfonietta dit peil op zijn minst weten te
handhaven, en daarbij een even breed als omvangrijk repertoire opgebouwd, dat
ruim twee eeuwen omspant, van de tijd van Mozart tot de dag van vandaag.
Voor Markiz is deze brede oriëntatie essentieel: 'Ik ben er geen groot
voorstander van dat een kamerorkest zich vooral concentreert op de
avantgardistische muziek. Met alle rijkdom van de Nederlandse ensemblecultuur
zie en hoor ik toch dikwijls dat wàt er gespeeld wordt meer lijkt te
tellen dan hóe het gespeeld wordt. Natuurlijk gaat het erom
interessante programma's te brengen. Maar mijn ideaal is altijd geweest van
Nieuw Sinfonietta Amsterdam een formatie te maken met een eigen klank, een
eigen emotionaliteit, een eigen hart. En daarvoor is het van het grootste
belang je te verdiepen in klinkend repertoire - in Haydn en Mozart, in de
romantiek, in twintigste-eeuwse muziek als Bartók, Stravinsky,
Sjostakovitsj, en dan daarbij, mits goed gedoseerd, ook nieuwe stukken te
spelen.'
De twee programma's waarmee Nieuw Sinfonietta deze week optreedt, zijn bij
uitstek representatief voor het besef dat het heden onlosmakelijk verbonden
is met de traditie. Zo besluit het orkest vanavond een serie optredens,
waarin Mozart gecombineerd wordt met Schönbergs Verklärte Nacht en
Brittens Les Illuminations. En woensdag, in Reinbert de Leeuws Carte Blanche,
worden werken van Scelsi, Ligeti en Dutilleux geflankeerd door Metamorphosen
van Richard Strauss.
'Ik krijg soms de indruk dat we toch een beetje worden beschouwd als een
tuttig klassiek strijkje', vindt Mostert. 'Maar dat is helemaal niet zo. Er
is ook heel goede moderne muziek die geschreven is voor een min of meer
klassieke kamerorkestbezetting, zonder dat er per se een tuba en een
mandoline aan te pas komen.'
Dat Nieuw Sinfonietta geregeld ook nieuwe Nederlandse stukken ten doop houdt,
spreekt voor Mostert vanzelf: 'We zijn zelf van de generatie van die
componisten, we hebben met ze op school gezeten, dus het is te gek om dat
niet te doen.'
Hoewel het spelen in Nieuw Sinfonietta niet langer puur liefdewerk is, is het
artistieke gewin vooralsnog vele malen groter dan het materiële. Musici
van Nieuw Sinfonietta zitten ook naar ensemblemaatstaven ver beneden modaal.
Mostert: 'We zijn natuurlijk een relatief grote groep. Het gevolg is jammer
genoeg dat we van tijd tot tijd mensen kwijtraken, gewoon omdat we ze niet
genoeg kunnen betalen.'
'Niemand kan van Sinfonietta leven, dat is volkomen duidelijk', beaamt
Markiz. 'Misschien zijn er van die allereerste groep nog acht over. Die
hebben alles meegemaakt en helpen iedere keer weer het oude peil te bereiken.
De nieuwe musici worden dan als het ware meegesleept.'
In de loop van zijn korte bestaan heeft Nieuw Sinfonietta een discografie
opgebouwd waar weinig andere ensembles aan kunnen tippen. Ook hierin is het
complete scala vertegenwoordigd, zij het met een lichte nadruk op het
klassieke en romantische repertoire. 'Op die cd's hebben we ook veel moeten
toeleggen', beklemtoont Mostert, 'maar het is een bewuste investering
geweest. Als je iets in het buitenland wilt gaan doen, moet je wat kunnen
laten zien. Die cd met de Kammersinfonieen van Sjostakovitsj bijvoorbeeld,
hebben we helemaal op eigen risico gemaakt. En die heeft toen toch een Edison
gekregen.'
Markiz: 'Ik doe dat graag, stukken opnemen. Als je in de studio bent,
afgesloten van de buitenwereld, zonder publiek of applaus, is dat voor mij
een moment van waarheid. Je hebt goede muziek, je bent samen met goede
musici, wat wil je dan nog meer?'
Nieuw Sinfonietta Amsterdam speelt vanavond Mozart, Britten, Schönberg
o.l.v. Lev Markiz in het Muziekcentrum Enschede en woensdag o.l.v. Reinbert
de Leeuw in het Concertgebouw, Amsterdam (Dutilleux, Scelsi, Ligeti en
Richard Strauss).
Cd's: BIS CD 518 (Denisov); 643, 683, 713, 18, 688 (Mendelssohn); 674
(Schubert/Beethoven). Channel Crossings CCS 8395 (Gershwin). Globe GLO 5093
(Sjostakovitsj); 5071 (Stravinsky); 6021 (Tsjaikovski); 6007 (diverse
componisten). NM Classics 92041 (Janssen, Jeths, Hamburg). Philips Classics
442 535-2 (Martin). Vanguard Classics VC 99037, 99038 (Mozart); 99033
(Sjostakovitsj).
Dit is nr 12 in een serie over ensembles. Eerdere afleveringen verschenen op
3 en 24/11, 15, 22 en 29/12, 2 en 16/2, 1, 8 en 22/3, en 19/4.
© Frits van der Waa 2006
