de Volkskrant van 04-10-1996, Pagina 12, Kunst, recensie
Asko Ensemble legt Handel op ontleedtafel
Van Bergeijk, Zorn, Loevendie en Frith, door het Asko Ensemble o.l.v.
Stefan Asbury. Paradiso, Amsterdam. Herhaling: Groningen (5/10) en Den Bosch
(6/10).
Wie is er bang voor nieuwe muziek? Het Asko Ensemble is het nooit geweest.
Ooit ontwikkelde dit verbond van muzikale ijzervreters een leergang voor
aankomende luisteraars, aan de hand van Varèses Octandre. De tijden
zijn ietwat veranderd. Het programma waarmee het Asko dinsdag zijn seizoen
opende, is een laagdrempeliger introductie tot het universum van de nieuwe
muziek - een uitgesproken toegankelijk concert, geschikt voor alle leeftijden
en gezindten.
Het niveau van de uitvoeringen, geleid door de Engelse dirigent Stefan
Asbury, is daar niet minder om, al klinken de eerste maten in dit programma
alsof er een schoolorkestje een stukje van Handel aan het spelen is.
Maar de onschuld wordt snel vermoord: opeens is Handel Handel niet meer - dat
wil zeggen, het is nog wel hetzelfde stuk, maar er is duidelijk een schroefje
aan los. Dat is het werk van Gilius van Bergeijk, die altijd op zoek is naar
de hogere samenhang in de muziek en deze hoorbaar maakt door haar te
ontleden. Hij heeft zijn stuk, waarin na Handel ook Thelonious Monk op de
snijtafel wordt gelegd, dan ook Demontage genoemd. Hoewel er schuiffluiten en
een stotterend draaiorgel aan te pas komen, is het niet zozeer een grappig
stuk, maar veeleer een anatomische les.
Ook Theo Loevendie beoefent in zijn Laps een vorm van muzikale chirurgie,
maar zoekt het eerder in de transplantatie. De regelmatige periodebouw van de
jazz, een cyclus van 16 maten, wordt hier losgekoppeld van harmonische
schema's en gecombineerd met een mozaïekachtig spel van steeds dichter
opeengepakte motieven, tot de 'vorm' helemaal vol is en het ensemble
uiteindelijk klinkt als een over het paard getilde big band.
Een wel heel vriendelijk stuk is de Shortened Suite van de Britse componist
Fred Frith, waarin een hobo, een cello en een trompet worden gedragen door
een marimbapartij met een bijna Afrikaanse swing. Dit werk is een voorproefje
van de muziek die Frith heeft geschreven voor de dansvoorstelling The Rogue
Tool van Paul Selwyn Norton, die in november in het Haagse CaDance Festival
zijn première zal beleven - eveneens met medewerking van het Asko.
Van John Zorn, de New Yorkse componist/improvisator die in al zijn werk een
permanente staat van gebeurlijkheid nastreeft, gingen twee stukken, het
nieuwe Music For Children en For Your Eyes Only uit 1989. In weerwil van de
titel is Music For Children voor viool, piano en slagwerk misschien wel het
zwaarste stuk van het programma. Ondanks de goede zorgen van hoofdrolspeler
Jan Erik van Regteren Altena, die spagaten en schroefsalto's makend van hot
naar haar sprong, was Zorns vloed aan ideeën toch te kortademig om het
een klein kwartier lang spannend te houden. In For Your Eyes Only,
aangekondigd als muziek voor een imaginaire tekenfilm, lag dat anders.
Ook hier heeft Zorn het abrupt omschakelen tot compositorische filosofie
verheven, maar op een of andere manier krijgt de dynamische aaneenschakeling
van hard-gemonteerde, met groot voorstellingsvermogen in klank gevatte
brokjes muziek wel degelijk een dwingend verloop.
Het voornaamste nadeel van Zorns zap-stijl van componeren is dat er, net als
na een avondje rondhopsen aan de buis, niet zo veel van blijft hangen. Ook is
het moeilijk om het verhaal van For Your Eyes Only rond te krijgen. Op een
gegeven moment schakelt de componist de tv uit, en zitten we in het donker.
Einde van een avondje messcherp uitgevoerd entertainment, waar je toch wat
van meeneemt.
© Frits van der Waa 2006
