Let op: de website is verhuisd naar fritsvanderwaa.nl

de Volkskrant van 24-03-1997, Pagina 9, Kunst, recensie

Lof, eer en dank voor Bachs Passionen die als nieuw klinken

Johannes- en Matthäus-Passion van J.S. Bach, door de Nederlandse Bachvereniging o.l.v. Jos van Veldhoven. Laurenskerk, Rotterdam, 12 maart; Grote Kerk, Naarden, 21 maart. Herhaling (Matthäus): Utrecht (25 en 26/3), Naarden (27, 28 en 29/3). Nederland 1: 28 maart.

Het is werkelijk een louterende ervaring die de Nederlandse Bachvereniging de trouwe luisteraar heeft bereid met haar successieve uitvoeringen van Bachs drie grote passie-composities. De marathon, die drie weken terug begon met een aantal uitvoeringen van de apocriefe Markus Passion en tien dagen later voortgezet werd met een indringende Johannes Passion, vond vrijdag zijn bekroning in een sublieme vertolking van het lijdensverhaal volgens Bach en Matthaeus.

Nog vijf maal komt de Matthäus deze week tot klinken. De uitvoering op Goede Vrijdag in de Naardense Grote Kerk is als altijd de belangrijkste - en dit jaar meer dan ooit, want het is 75 jaar geleden dat deze traditie een aanvang nam.

Lof, eer en dank voor de wijze waarop dirigent Jos van Veldhoven en zijn heerscharen deze drievoudige duurproef hebben doorstaan. Van slijtage is geen sprake, integendeel - hooguit van enige aanloopproblemen, waarvan Markus de dupe was. Dat de eerste Johannes-uitvoering met name in de grote koorpassages niet geheel helder klonk lag uitsluitend aan de problematisch lange nagalmtijd van de Rotterdamse Laurenskerk, die niettemin de Wohin?-interrupties van het koor een speciaal cachet gaf.

Van Veldhoven, sinds 1983 artistiek leider van de Bachvereniging, heeft zich gaandeweg ontwikkeld van een hypercorrecte Kapellmeister tot een bevlogen Bach-dirigent. Hij wist deze passiereeks tot een ware drieeënheid te smeden, hierin geschraagd door de constante aanwezigheid van enkele bijzonder fraaie zangers: tenor Gerd Türk die bij elke volgende evangelistenpartij door een heiliger vuur gegrepen werd; de bas Peter Kooy, een oorstrelende rots in de branding; en Andreas Scholl, die laat horen dat je als contratenor loepzuiver kunt zingen zonder dat dit ten koste gaat van warmte en expressie. Dit illustere drietal verbleekt echter nog naast Geert Smits (die overigens niet meezong in de Markus Passion), wiens Christus-recitatieven werkelijk van een adembenemende schoonheid en waarachtigheid zijn. Ook de overige solisten - Anne Grimm, Marcel Reijans, Nico van der Meel en de Duitse sopraan Vasiljka Jezovsek - mogen er wezen.

Samen met het koor en het orkest van de Bachvereniging brengen ze het wonder tot stand dat toch bij Bach - en bij Bach alleen - zo onafwendbaar is: dat de muziek, hoe bekend ook, weer totaal als nieuw klinkt. Fantastisch, die geselende violen in Erbarm es Gott! Hier steht der Heiland angebunden; die afgelebberde, maar altijd weer bovenaards mooie alt-aria Erbarme dich; die precaire, maar juist daardoor aangrijpende combinatie van twee oboe da caccia en een traverso in Aus Liebe will mein Heiland sterben. Of de overrompelende rolwisseling van het koor, dat na het furieuze Lasst ihn kreuzigen! verandert in een brave koraalzingende gemeente: Wie wunderbarlich ist doch diese Strafe.

En het allermerkwaardigste is dat die dweperige teksten met hun bespottelijke verheerlijking van het lijden door Bachs muziek toch een diepere zin krijgen, zodat het gevoel zich opdringt dat je, als dat dak niet op de kerk zat, recht in de hemel zou kunnen kijken.


© Frits van der Waa 2006