de Volkskrant, Kunst & Cultuur, 6 maart 2006 (pagina 10)
Water en elektra gaan goed samen in serie 1000 Volt
The Utility of Space: werk van De Man, Uijlenhoet, Tazelaar en Barrett. Muziekgebouw Amsterdam (3/3).
Abstracter kan het er niet aan toegaan in een concertzaal: zestien luidsprekers waaruit louter
elektronische klanken voortkomen. Het probleem met elektronische muziek, om met de componist
Bruynèl te spreken, is dat je al die tijd 'naar je schoenveters zit te kijken'.
Het doven van het zaallicht, zoals vrijdag in het Amsterdamse Muziekgebouw gebeurde tijdens een grote
presentatie onder het licht alarmerende seriemotto 1000 Volt, maakte die veters onzichtbaar, maar bood
verder weinig soelaas.
Het was desondanks een bijzonder project, The utility of space. Simpele stereo- of quadrafonie
werd flink overstegen. Bovendien was het een fraaie demonstratie van de mogelijkheden die het nieuwe
Muziekgebouw ook op dit front biedt. Naast acht luidsprekers rondom het publiek waren er nog vier in de
hoeken, en dan hingen er nog eens vier op balkonhoogte.
Het spel met de ruimte kwam niet aldoor even goed uit de verf. Music, when soft voices die...
van Roderik de Man is een naar verhouding dramatische compositie, met grote contrasten tussen voor- en
achtergrond, ruigharige en zachtzinnige texturen en grote, overvliegende klankzwermen.
Waar De Man het met acht speakers stelt, gebruikt René Uijlenhoet in De Voorzienigheid het
dubbele aantal, maar het ruimtelijke effect is minder geprononceerd. Kees Tazelaar is het beter vergaan.
In zijn Phalanxes stelt hij een driehoekig patroon van klankbronnen tegenover een vierkant. Dat
werkte, hoewel veel bewegingen op microniveau ten onder gingen in het totaal. Net als Uijlenhoets werk
biedt het stuk een te te langdurige opstapeling van gelijksoortig klankmateriaal.
Het contrast met Trade Winds van de Noors-Britse Natasha Barrett kon nauwelijks groter zijn. Ook
zij overspeelt haar hand met haar poging 52 minuten te overbruggen, maar zij begint en eindigt haar stuk
als een hoorspel met een maritiem karakter, getuige een reeks klotsende golfgeluiden en herkenbaar
meeuwengeschreeuw. Ook klinkt de stem van een Noorse zeeman, die een verhaal vertelt. Sterker, die man
is ook te zien. Barrett (33) heeft aan haar stuk een visuele laag toegevoegd, om het veterprobleem te
bestrijden zogezegd.
Dat pakte goed uit: het geprojecteerde decor (vage weerspiegelingen van bewegend water) zat de auditieve
component althans nergens in de weg. Grote stormscènes, suggestief georgel en ijl getingel konden
niet verhinderen dat Barrets Trade Winds halverwege verwaterde, maar het bleek toch een grootse
worp, temeer daar de klanken in haar werk zich werkelijk vrij door de ruimte leken te bewegen, alsof
ze zich losmaakten van de luidsprekers. En daar was het toch om begonnen.
De serie 1000 Volt wordt eind april besloten met een heuse kameropera in elektronisch gewaad.
© Frits van der Waa 2006
