de Volkskrant, Kunst & Cultuur, 12 april 2007 (pagina K18)
Klankbeschouwelijk
John Adams: Complete Piano Music. Ralph van Raat en Maarten van Veen. Naxos.
Voor een componist die net zestig geworden is (op 15 februari) heeft John Adams weinig muziek voor piano
solo gecomponeerd. Zijn hele oeuvre voor het instrument past op één niet al te overdadig
gevuld cd'tje, en dan zit er nog een stuk voor twee piano's bij. Adams is toch een man die meer ziet in
de flonkerende kleurdoos van een orkest dan in het zwart-wit van de pianotoetsen.
Toch weet hij ook daarmee uitgesproken klankbeschouwelijke muziek te maken. Zijn twee vroege stukken uit
de jaren zeventig hebben nog een minimalistische inslag, hoewel het omvangrijke Phrygian Gates al
bijzonder woelig begint te worden. Kenmerkend zijn de akkoordwisselingen (gates) die als het ware
iedere keer een ander panorama ontsluiten.
Hallelujah Junction, het stuk voor twee piano's uit 1996, begint blijmoedig, wordt dan een stuk
grimmiger en eindigt met een quasi-citaat uit Händels Messiah, waarbij Adams het Hallelujah-geroep
grootscheeps uit de hand laat lopen. Het korte en meest recente American Berserk is van een
grandioze dolgedraaidheid. Pianist Ralph van Raat staat er helemaal boven, maar de opname kon wat guller.
Dutch Airlines: a century of Dutch harmonium music. Challenge.
Een 'Halleluja-commode' heette het in de volksmond, en dat is zeker niet de onvriendelijkste bijnaam voor
het harmonium. Dirk Luijmes rehabiliteert het instrument op zijn cd met verzamelde werken uit het
vaderlandse traporgelrepertoire, maar gebruikt daarbij wel twee riant klinkende drukwindharmoniums in
plaats van de in onze contreien meer gangbare zuigwind-instrumenten, die zo kunnen neuzelen. Het is hoe
dan ook een verrassing: Luijmes' Mustel-harmoniums hebben niets amechtigs, maar juist een krachtig geluid
met een alerte attaque en een mooie présence. Op het eerste gehoor denk je aan een
accordeon, op het tweede niet meer. De grondtoon van de cd is er een van wrangzoete maar grandioze
weemoed, of het nu gaat om de van chromatiek verzadigde stukjes van Cor Kint of het malle, recent
gecomponeerde Vox Humana van Martijn Padding, waarin de organist zelf mee moet zingen. Sopraan
Francine van der Heijden en violist Rémy Baudet zorgen in de gastrollen voor nog meer nostalgische
tinten.
Mozart am Stein vis-à-vis. Andreas Staier en Christine Schornsheim. Harmonia Mundi.
Wonderbaarlijker nog is het instrument waarop Andreas Staier en Christine Schornsheim een fraaie keur
uit het werk van Mozart laten horen: een Stein vis-à-vis uit 1777, een combinatie van pianoforte
en klavecimbel in een instrument. Het is opwindend om te horen hoe die twee in handen van Stein, Mozarts
favoriete pianobouwer, samengebracht zijn onder de noemer van een klankideaal. Het timbre heeft het
lichte craquelé dat we kennen van die hele oude apparaten, en met name in de twee
quatre-mains-sonates is het totaalbeeld soms wat vol. Maar Staier en Schornsheim hebben een
opwindende selectie aan bekende en onbekende stukken bijeengezocht, en doen daarmee grootse dingen,
waarbij je van de ene verbazing in de andere rolt: spannende om-en-omspelletjes, geintjes in de
herhalingen, en als extraatje een korte improvisatie in klassieke stijl.
Jean-Yves Thibaudet: Aria – opera without words. Decca.
Met toetsen is van alles mogelijk, maar je kunt ook te veel willen. Pianist Jean-Yves Thibaudet slooft
zich reuze uit om zijn Steinway bekende aria's uit het operarepertoire te laten zingen, maar het lukt
toch niet echt. En als het gaat om de Walkürenritt klinkt het al snel potsierlijk.
© Frits van der Waa 2007
