de Volkskrant, Kunst & Cultuur, 22 mei 2009
'Makropulos' met liefde voor detail
De zaak Makropulos, van Janácek, door de Nederlandse Opera o.l.v. Ivo van Hove en Yannick
Nézet-Séguin. 18 mei, Muziektheater, Amsterdam. Herh. t/m 12/6.
In de opera's van Leos Janácek krijgt het genre altijd een volstrekt eigen draai. Wie anders voert een
vos ten tonele als hoofdpersoon, of een stel Russische dwangarbeiders, of – zoals in
De zaak Makropulos – een vrouw die ruim drie eeuwen oud is? En de muziek die hij daarbij
componeerde is even eigengereid – geënt op de zinsmelodie van het Tsjechisch, tegelijkertijd
stug en soepel, en geworteld in de traditie maar toch modern.
'Makropulos' ging al in 2002 bij De Nederlandse Opera, maar is nu hernomen met een grotendeels nieuwe
cast. Nieuw is ook het Rotterdams Philharmonisch Orkest met zijn jonge chef-dirigent Yannick
Nézet-Séguin, die hierbij voor het eerst in Nederland zijn operakunsten mag laten zien.
Die mogen er zijn, zeker in combinatie met Janácek. Nézet-Séguin heeft precies de liefde
voor het detail die zo wezenlijk is voor deze muziek, maar is ook in staat om uit de vaak karige motieven
en dikwijls wat wonderlijk gedrapeerde harmonieën een geheel te smeden dat beurtelings vloeit en
stuwt, en de vele, soms prozaïsche dialogen in de opera te voorzien van een gepassioneerde onderstroom
– plus enkel komisch accent.
In de ingenieuze enscenering van Ivo van Hove draaien een bank en een digitale klok rondjes over het
podium dat zelf ook van tijd tot tijd in cirkelvormige segmenten om zijn as draait. De teruglopende klok
geeft de tijd aan die de zangeres Emilia Marty, alias Elina Makropulos, nog te leven heeft. Zelf is ze
de spil in een rechtszaak, waarbij geleidelijk aan de merkwaardige rol naar voren komt die ze speelt in
het leven van de twee partijen, Albert Gregor en baron Prus. Die worden gezongen door de frisse tenor
Raymond Very en de al wat gerimpelder bariton Dale Duesing. Onder de eveneens goed bezette kleinere rollen
valt vooral de Nederlandse sopraan Marisca Mulder op als Kristina. Maar uiteraard gaat de aandacht
hoofdzakelijk uit naar de Australische sopraan Cheryl Barker, die een schitterende prestatie levert,
waarin ze vereiste balans tussen levenslust en doodsdrift ook in vocaal opzicht scherp weet te treffen.
Van Hoves regie volgt de grote lijnen van de opera en is eerder uitgekiend dan diepgravend. Zinloos
pijnpunt is een passage waarin het publiek minutenlang wordt beschenen met fel licht dat zowel verblindt
als verdooft.
© Frits van der Waa 2009
