de Volkskrant, Kunst & Cultuur, 8 januari 2011
Rihms stijl stoelt sterk op muzikale intuïtie
Rihm en Zimmermann, door de Radio Kamer Filharmonie o.l.v. Alejo Pérez. 6 januari, Muziekgebouw, Amsterdam.
Vrolijk keken de musici van de Radio Kamer Filharmonie niet tijdens hun optreden in het Muziekgebouw. Dat is logisch: het Muziekcentrum van de Omroep, eerst met totale opheffing bedreigd, moet nog altijd de helft van zijn budget inleveren.
Musici worden evenwel niet betaald om te glimlachen, maar om schitterende muziek te spelen. Dat deden ze. En weliswaar trokken de avontuurlijke composities van Wolfgang Rihm en Bernd Alois Zimmermann geen volle zaal, maar het eenmalige concert bereikte via de radio wel tienduizenden luisteraars, van Terschelling tot Zuid-Limburg, voor wie dat ongeveer de enige manier is om ook eens wat anders te horen dan het standaardrepertoire. Dat was en is nu eenmaal de taakstelling van het MCO.
Zimmermann en Rihm zijn twee giganten van de Duitse toonkunst die in hun werk graag grenzen opzoeken zonder de band met de traditie te verbreken. Zimmermann, die in 1970 zelfmoord pleegde, werd om die reden door zijn avantgardistische tijdgenoten met de nek aangekeken, maar Rihm vatte in de jaren tachtig die draad weer op. Zijn Drei Wälzer zijn een hommage aan Johann Strauss, ook al zitten er een paar venijnige weerhaakjes in en maakt hij in nummer twee het walsritme erg ambigu. Het daaropvolgende altvioolconcert Über die Linie 4, is kenmerkender voor Rihms stijl, die sterk stoelt op muzikale intuïtie. Dat leidt bij deze veelschrijver niet altijd tot grootse muziek, maar in dit geval houden vrije associatie en vormbesef elkaar voortreffelijk in evenwicht.
Merkwaardigerwijs waren de drie werken van Zimmermann, wiens opera Die Soldaten onlangs nog te zien was bij de Nederlandse Opera, nog niet eerder uitgevoerd in Nederland. Het onvervalst romantische Du bist mein Traum is een tweetrapsbewerking, gebaseerd op een Strauss-arrangement van Korngold.
Het werd gevolgd door het onverwacht lichte en fladderige Un petit rien, zeven minimuziekjes bij een toneelstuk, met een welhaast Franse klankgevoeligheid. In de veel ernstiger Sinfonie in einem Satz is goed te horen op welk breukvlak Zimmermann opereerde. Residuen van Stravinsky en Sjostakovitsj worden doorspekt met klankvelden en schroeiende dissonanten, maar ook een scherzo met giechelende strijkers ontbreekt niet. De 36-jarige Argentijnse dirigent Alejo Pérez toonde geheel boven de complexe materie te staan.
© Frits van der Waa 2011
