de Volkskrant, Kunst & Cultuur, 4 juli 2011
Zoetgevooisd en schurend bij Koorbiënnale
Internationale Koorbiënnale Haarlem 2011 met o.a. het Lets Radiokoor o.l.v. Kaspars Putnins, 1 en 2 juli, St. Bavokerk en Philharmonie, Haarlem. Radio 4 (Harvey): 6 juli, 20.00 uur.
Bij de vibraties van tientallen stembanden voegen zich de trillende konussen van rondom het publiek opgestelde luidsprekers. Elektronisch verhakselde sopranen, tot industrieel gedruis omgevormde vocalen, huilende wind, verwaaide klokklanken vormen een zee van geluid: diffuse, onbestemde harmonieën, aangedragen door de zangers van het Lets Radiokoor, van muzikale interpuncties en tegenstemmen voorzien door drie musici van Asko/Schönberg, in banen geleid door Kaspars Putnins, terwijl Carl Faia vanachter de knoppen de getijdenbeweging reguleert.
Zo klinkt vrijdagavond in de Haarlemse St. Bavo The Summer Cloud's Awakening van de Brit Jonathan Harvey. Het is een overweldigende en dramatische mix van boeddhistisch gedachtegoed over reïncarnatie en derivaten van het Tristan-akkoord, het harmonisch breekijzer waarmee Wagner in 1865 nieuwe muzikale ruimte ontsloot.
Het is prachtig, maar veel, iets te veel eigenlijk, en dat er op de achtergrond ook nog een man dingen loopt te doen met een safaribed stoort eerder dan dat het wat toevoegt. Harvey is met dat al een man die geweldig goed voor koor kan schrijven, wat nog beter tot uiting komt in de toegift, het louter voor stemmen gedachte, op twee wazige akkoorden heen en weer wiegende The Angels. Ook de opmaat van het programma, Horo horo hata hata van de Letse componiste Santa Ratniece, is met zijn klaaglijke klankweefsels, die soms doen denken aan zwermen roepende vogels, een fraai staaltje van stemverkenning.
Het is het laatste weekeinde van de Haarlemse koorbiënnale, die dit jaar voor de zesde maal wordt gehouden en inmiddels kan rekenen op een grote publiekstoeloop. Uit allerlei hoekjes, hofjes en pleinen in de binnenstad stijgt het lieflijk gegons van samenzang op.
De timbres die de verschillende gastenensembles uit de traditie van de volkspolyfonie laten horen, zijn niet altijd even zoetgevooisd, maar ook schurende klanken kunnen een aangename lading hebben. Dat is vooral duidelijk bij het Albanese Ensemble Tirana, waarvan het arsenaal tevens snikkende, hese of haperende geluiden omvat die bij iedere conservatoriumstudent prompt de kop zouden worden ingedrukt, maar hier alleen maar de expressieve reikwijdte vergroten.
Al die oude, meest oraal doorgegeven meerstemmige zangtradities waar ze ook vandaan komen, Bulgarije, Corsica of Georgië – zijn fascinerend, doordat ook de tonen op manieren gecombineerd worden die haaks staan op de regels van de klassieke muziek – maar evengoed spannende en welluidende muziek opleveren.
Maar welluidendheid alleen is niet zaligmakend, zo blijkt wel bij de officiële afsluiting van het festijn waarbij het Lets Radiokoor en het Groot Omroepkoor de krachten bundelen met een violiste en een cymbalom-speler voor het grootschalige stuk O Whispering Suns van de Nederlands/ Amerikaanse Vanessa Lann.
Het werk, dat ruim een uur duurt, biedt weinig meer dan oeverloze één-pot-natmuziek waarin op een lauwwarm vuurtje van aangehouden kwinten alle ingrediënten, de teksten van Walt Whitman incluis, worden stukgekookt tot een soort ongedifferentieerde oersoep.
Van dit soort stukken, waarin de daad van het componeren uit weinig meer lijkt te bestaan dan het doseren van langdurige crescendo's, zijn er helaas al meer dan genoeg.
© Frits van der Waa 2011
