Verschenen in de Groene Amsterdammer van 5 maart 1986
Ton de Leeuw
Een grammofoonplaat blijft een surrogaat. Muziek klinkt haast altijd beter in het echt. Maar zolang
eigentijdse meesterwerken nog niet zo vaak worden herhaald als de Vijfde van Beethoven, ben ik zeer
gelukkig als Donemus een dubbelalbum uitbrengt met Ton de Leeuws trilogie Car nos vignes sont en
fleur / And they shall reign forever / Invocations, gekomponeerd in 1981/'83.
Traditie en vernieuwing gaan bij Ton de Leeuw hand in hand. De voor deze cyclus gekozen bijbelteksten
hebben niet zozeer een religieuze, als wel een menselijke betekenis. Liefde, apokalyptische visioenen
en gevoelens van inkeer, zoals beschreven in het Hooglied, de Openbaringen en de Psalmen, zijn van alle
tijden. Het luisteren naar deze muziek is als een wandeling door een bergstreek. Het landschap
verandert steeds, maar gaandeweg ga je de plooien van de dalen en de kreukels van de rotsen begrijpen.
De Leeuws muziek heeft de vanzelfsprekendheid van een natuurgebeuren. Er is expansie, drama zelfs, maar
de komponist heeft niet de bedoeling de luisteraar in te pakken of te overrompelen.
Het kamerkoorwerk
Car nos vignes sont en fleur vormt een voorzichtige, introverte inleiding, die zich ontvouwt als
een murmelende stroom klankspinsels, subtiel geschakeerd tot in het nauwelijks hoorbare. Pas tegen het
einde breekt er een zekere uitbundigheid los. Het Radio Kamerkoor zingt het stuk heel sfeervol, al is
de klank wolliger dan destijds bij de stralende uitvoering van het Nederlands Kamerkoor. De passage
waarin De Leeuw met een kwarttoon vergrote intervallen (ontleend aan niet-westerse muziek) voorschrijft
komt niet erg uit de verf. Het tweede deel, And they shall reign forever, voor mezzosopraan en
klein ensemble, is veel extraverter en omineuzer. Jane Manning zingt een prachtige solopartij, maar
haar toonvorming doet als het heftiger wordt nogal opgefokt aan, wat deze muziek ternauwernood
verdraagt.
Het belangrijkste deel van het drieluik komt aan het eind. Invocations is opgebouwd als een
reeks duidelijk onderscheiden sekties, waarin zowel de bezetting als het muzikale materiaal van de
eerste twee delen met elkaar worden gekombineerd en uiteindelijk samenkomen in een weelderig patroon
van stuwende ritmiek en lyrische melodielijnen.
Ton de Leeuw: Car nos vignes sont en fleur / And they shall reign forever / Invocations.
Uitgevoerd door Jane Manning, het Radio Kamerkoor en een ensemble o.l.v. Robin Gritton en David
Porcelijn. Composers' Voice 8502. Verkrijgbaar in de betere platenhandel en bij Donemus, Paulus
Potterstraat 14, Amsterdam.
© Frits van der Waa 2007
