Verschenen in De Groene Amsterdammer, 20 mei 1987
Jet Röling
Een getourmenteerder muziekhandschrift dan dat van de Tsjechische komponist Leos
Janácek (1854-1928) zul je niet gauw aantreffen. Zijn autografen lijken op abstrakte
vlakverdelingen van inktspatten, doorhalingen en woest neergekraste noten.
Aan zijn twee pianocycli Op een overwoekerd pad en In de mist, die onlangs
verschenen op het Ottavo-label in een uitvoering van Jet Röling, is haast niet te horen
hoe moeizaam en emotioneel het scheppingsproces is verlopen. De ongekunstelde, maar toch
expressieve miniaturen ontstonden in de jaren tussen 1902 en 1912. In de zijgangen van het
muzikale labyrint dat Europa in die periode was had Janácek een heel eigen,
persoonlijke stijl ontwikkeld.
De vijftien schijnbaar onschuldige stukjes van 'Op een overwoekerd pad' zijn nauwelijks
muziek voor het concertpodium. Ze komen beter tot hun recht in de besloten sfeer van de
huiskamer, al is het maar via de hifi-installatie. De eerste tien vormen een afgeronde
cyclus; de tweede, nooit voltooide serie is, door er een paar losse pianostukken uit
dezelfde periode aan toe te voegen, toch nog een acceptabel geheel geworden. De vier delen
van 'In de mist' zijn met forsere streken geschilderd.
Janáceks muziek is de kunst van de verzwegen emotie. De suggestieve kracht komt
vooral voor rekening van de korte, over het toetsenbord zwervende motieven en plotseling
intredende tonen, die onverwachte en kortstondige dissonanties teweegbrengen. De betoogtrant
is die van een nuchter, zakelijk verteller, die midden in een zin plotseling het hoofd
afkeert om iets weg te slikken en daarna het verhaal hervat. Schuwe muziek, zou je haast
zeggen.
Jet Röling voelt die sfeer van distantie, waarachter desondanks passie en grandeur
verscholen gaan, voortreffelijk aan. De opname van Ottavo, het kleine doch
perfektionistische platenlabel uit Delft biedt, hoe mooi ook, een enigszins versluierd, niet
erg naturalistisch klankbeeld, kennelijk het resultaat van een mix tussen direkt en
ruimtelijk geluid. Het is even wennen. Op den duur stoort het niet meer en blijkt de gekozen
mengeling van veraf en nabij de atmosfeer van de muziek te versterken. Het is een
registratie die niet neutraal blijft, maar mee-interpreteert. Er is iets voor te zeggen.
© Frits van der Waa 2007
