Verschenen in De Groene Amsterdammer, 1 juli 1987
Gekanker van komponisten
Al vele maanden is het Genootschap van Nederlandse Componisten in een taaie strijd gewikkeld
met Donemus, uitgeverij en dokumentatiecentrum van Nederlandse muziek.
Op het eerste gezicht ishet een luxe ruzie, want de Nederlandse toonkunstenaar zit
eigenlijk op rozen. Terwijl elders in de wereld de komponisten hun noten moeizaam met
kruiwagentjes naar de koncertzaal moeten sjouwen, weet de Nederlandse komponist zich
verzekerd van een behaaglijk plaatsje in een eersteklascoupé: Donemus bewaart zijn of
haar werk voor het nageslacht, zorgt voor de aanmaak van partijen, en zet de muziek als het
meezit ook nog op de plaat. Dus, waarover zeuren die komponisten nou?
Donemus is echter ook een bedrijf van bescheiden omvang, waar de persoonlijke verhoudingen
een belangrijke rol spelen. Dat geldt in het bijzonder voor de afdeling Dokumentatie en
Uitgave, waar heel komponerend Nederland regelmatig mee te maken heeft. Een arbeidskonflikt
op die afdeling heeft volgens het Geneco een 'onwerkbare' situatie doen ontstaan. Dat was de
aanleiding tot de stennis. De oorzaak ligt dieper. Het zicht daarop wordt evenwel in hevige
mate vertroebeld door de menigvuldige en uiteenlopende bezwaren van komponistenzijde. A
klaagt over een onheuse bejegening door het personeel. B vindt de bediening juist prima, maar
acht de leiding onbekwaam en C roept dat er te weinig energie in de promotie van de
Nederlandse muziek wordt gestoken.
Hoe de klacht ook luidt, uiteindelijk wijzen alle vingers beschuldigend in de richting
van Donemusdirekteur Roger Starreveld. Sommigen zien in hem niet meer dan een welwillende,
maar niet op zijn taak berekende figuur. Ze willen een Sterke Man met een Grote Bek, een
vertegenwoordiger die met de voet tussen de deur het vaderlandse produkt aan de man brengt.
Anderen gaan verder en betichten Starreveld van 'komponistenhaat' en van bestuurlijke
manipulaties ter versterking van zijn eigen machtspositie.
De komponisten zien de Donemus-direkteur al heel lang niet zitten. Dat speelt al sinds
een tijdstip, ver terug in de jaren zeventig, toen er onenigheid ontstond tussen Starreveld
en Nico Schuyt, komponist en tevens werknemer bij Donemus. Het werd een slepende affaire,
die tenslotte niet alleen leidde tot Schuyts vertrek, maar ook tot een al dan niet
vrijwillige uittocht van verscheidene andere, door de komponisten hoog aangeslagen,
Donemusmedewerkers. Het is Starreveld nooit vergeven. Dit nieuwe arbeidskonflikt is door het
Geneco dan ook dankbaar aangegrepen als een gelegenheid om hem eruit te werken.
De onmin is inmiddels hoog opgelopen doordat beide partijen zich van allerlei
loopgraaftechnieken hebben bediend. Terwijl de komponisten – wellicht bewust –
mogelijke kompromissen hebben genegeerd, hebben bestuur en direktie van Donemus niet
nagelaten de aandacht af te leiden naar bijzaken (die overigens door het Geneco in groten
getale zijn aangedragen). Donemus bedrijft politiek; de komponisten voeren de aktie. Donemus
kan niet worden betrapt op procedurele fouten, de komponisten wel. Maar dat is geen bewijs,
zelfs geen indikatie voor hun ongelijk.
Na maanden touwtrekken is bet konflikt in een uitzicht en onhygiënische knoop geraakt
waarin iedereen het bij het verkeerde eind heeft. De laatste zetten in de patstelling zijn
gedaan door de komponisten Peter Schat en Theo Loevendie, die de relaties met Donemus hebben
verbroken. Gevestige komponisten als ze zijn, kunnen ze zich die stap veroorloven. Ze zetten
daarmee wel de eenheid binnen het Geneco op het spel. Het gros van de Nederlandse
komponisten is wankelmoedig en gedraagt zich beurtelings als een kudde makke schapen of als
een troep onwillige honden. Begrijpelijk, ze zijn for better or worse aangewezen op
Donemus. Dat bleek al tijdens het afgelopen Holland Festival, op het Gala van de Nieuwe
Nederlandse Muziek, mede georganiseerd door Donemus, waar de komponisten, Schat inkluis,
weer braaf voor de tv-camera's optraden.
Donemus kan het zich daarom veroorloven met zelfvertrouwen af te wachten tot de
komponisten met hangende pootjes terugkrabbelen naar het warme nest. Dat zelfvertrouwen
rust echter op een smalle basis. Want al is Donemus bij lange na geen ABP of RSV, ergens zit
er iets scheef. De wraaklustige gevoelens die bij zoveel ex-werknemers leven moeten een
oorzaak hebben, en ook de verstoorde verstandhouding met enkele vakbekwame kopiisten vraagt
om een verklaring, al zijn het free-lancers en geen officiële arbeidskrachten. Ten
overvloede zal een direkteur die, verdiend of niet, beladen is met het odium van
komponisten-boeman, nauwelijk nog een stap kunnen doen zonder nieuwe explosies teweeg te
brengen.
© Frits van der Waa 2007
