Verschenen in VandenEnde Foundation halfjaarbericht, december 2004
Een enkele reis naar het dodenrijk kost niets, maar een retourtje krijg je niet zo makkelijk
Aandachtsgebied: Muziek
Thema: Cultuureducatie
Bijdrage: € 18.850
Ten behoeve van: Educatief project
Dat gegeven heeft sinds Monteverdi's Orfeo uit 1607 talloze operacomponisten tot grondstof gediend.
Geen wonder, want het verhaal van Orpheus, die poogt zijn geliefde Euridice aan de dood te ontrukken, gaat
over de macht van de muziek. Met zijn zang lukt het Orpheus ten slotte zelfs Hades te vermurwen, de god van de
Onderwereld. Die staat hem toe Euridice mee terug te nemen, op voorwaarde dat hij haar onderweg niet zal
aankijken. Maar het lukt Orpheus natuurlijk niet die verleiding te weerstaan, met als gevolg dat hij zijn
beminde voor de tweede keer kwijtraakt.
In de oorspronkelijke mythe wordt de zanger vervolgens levend verscheurd door een horde Bacchanten.
Dat was menig componist iets te gortig, zodat veel opera-versies toch besluiten met een happy end,
gewoonlijk door tussenkomst van weer een andere godheid. De populariteit van dit verhaal is voor de
Nederlandse Bachvereniging aanleiding geweest om dit seizoen een groots opgezet Orpheus-project te
organiseren.
De kern daarvan bestaat uit drie concertprogramma's. In oktober 2004 werd al de befaamde opera Orfeo
van Christoph Willibald von Gluck uit 1762 in concertvorm uitgvoerd. In januari volgt een programma met
Orpheus-composities van Pergolesi, Haydn, Vivaldi en Telemann, en het project wordt in april besloten
met een eveneens concertante uitvoering van de veel minder bekende Orfeo uit 1647 van Luigi Rossi.
Daarnaast zal dirigent Jos van Veldhoven in februari en maart acht scenische opvoeringen leiden van Glucks Orfeo
bij Opera Zuid.
Het project omvat echter veel meer. Er zijn lezingen, cursussen en inleidingen, er is een prachtig
programmaboek samengesteld, en er worden films vertoond. Bovendien is met steun van de VandenEnde
Foundation een lespakket voor middelbare scholen samengesteld. Net als bij het educatieve project rondom
de Matthäus Passion uit 2003 is het materiaal ontwikkeld door het educatie-bureau Podium. Aan de hand
van een werkboek en een cd worden de leerlingen vertrouwd gemaakt met tal van verschillende aspecten van
de Orpheus-mythe. Daarbij komt niet alleen de muziek aan bod, maar ook de beeldende kunst en de literatuur.
De cursus wordt uiteraard besloten met een bezoek aan een van de concerten of opera-uitvoeringen. Bovendien
worden er gastlessen verzorgd door musici uit het orkest van de Bachvereniging.
Een van de scholen die deelnemen aan het project is het Huygens Lyceum in Voorburg. De leerlingen van
5 gymnasium luisteren aandachtig naar violiste Wanda Visser, die haar les over Gluck niet alleen illustreert
met cd-fragmenten, maar ook door op haar eigen instrument te spelen. Alleen als de rol van de
achttiende-eeuwse castraatzangers ter sprake komt wordt er wat ongemakkelijk heen en weer geschuifeld in
de banken.
'Wat het extra leuk maakt', zegt Visser naderhand, 'is dat de leerlingen die me hier voor de klas
hebben zien staan, me straks op het podium zien zitten. Dat brengt het nog weer dichterbij. Ze komen
na het concert ook graag nog even naar me toe om te vertellen hoe ze het hebben gevonden.'
De cursus is een groot succes. 'Er hebben in totaal 44 scholen en 1700 leerlingen aan deelgenomen,'
vertelt Mirjam Delmaar, die het project vanuit Podium geleid heeft. 'Het concentreert zich, anders dan
bij het Matthäus Passion-project, wat meer op de gymnasia. Dat komt natuurlijk door het onderwerp.
Maar het is toch wel heel bijzonder dat er zo veel belangstelling bestaat voor stukken als deze, en dat
de leerlingen het prachtig vinden en na afloop zelfs ontroerd zijn.'
© Frits van der Waa 2008
