Gaudeamus Muziekweek: meer dan een wedstrijd
Verschenen op
muziekvan.nu, 23 augustus 2012
Voor het Fonds Podiumkunsten was het blijkbaar een duidelijke zaak: de Gaudeamus Muziekweek is een compositiewedstrijd. Alles wat er verder in die week gebeurt, hangt er volgens de beoordelende commissie maar zo'n beetje bij. De eindconclusie was dan ook simpel: geen geld voor Gaudeamus – net zomin als voor een hele rits andere gezelschappen en instellingen die wel waardering oogsten maar toch net buiten de boot vallen.
Het is waar dat het concours voor jonge componisten al meer dan zestig jaar de ruggengraat is van de Muziekweek, die ooit begon als een jaarlijkse ontmoeting tussen componisten in het tuinhuis van de Bilthovense villa Gaudeamus. Maar waar het om gaat is juist die uitwisseling – niet alleen tussen die jonge notenknutselaars en genieën in de dop, maar ook tussen culturen. Gaudeamus heeft zich altijd ingespannen om zijn gasten een beeld te geven van actuele ontwikkelingen in de nieuwe muziek, waarbij de Nederlandse cultuur natuurlijk niet vergeten werd. Zo was – en is – Gaudeamus behalve een trefpunt ook een internationaal visitekaartje voor ons muziekleven. Dat de organisatie afgelopen januari een Amerikaanse editie realiseerde met een Gaudeamus Muziekweek New York zegt wat dat betreft genoeg.
De Bilthovense tijd behoort al tientallen jaren tot het verleden. Vanaf de jaren tachtig speelde de Muziekweek zich grotendeels in Amsterdam af. De IJsbreker en de Beurs van Berlage werden in 2006 verruild voor het Muziekgebouw, dat eigenlijk een maatje te groot was. Sinds vorig jaar heeft Gaudeamus onderdak gevonden in Utrecht. Met zijn kleinschalige podia en zijn vele kerken is dat een ideale omgeving, ook omdat het programma diverser is dan ooit. Multidisciplinaire kunstwerken, klankinstallaties, kruisbestuivingen tussen verschillende muzikale genres: het komt allemaal aan bod.
Dat is wel eens anders geweest. Dertig jaar terug was het nog pure, liefst zo abstract mogelijke muziek wat de klok sloeg. De Muziekweek leek toen soms een bolwerk voor ivoren-torencomponisten, en West-Europa was oververtegenwoordigd. Dat had ook met de tijdgeest te maken. Maar toen die veranderde, was het festival slagvaardig genoeg om ook dat op te pikken. Steeds vaker klonk er werk uit de meest onverwachte uithoeken van de wereld. In 1998 introduceerde het festival The Night of the Unexpected. Die avond vol soms woest luidruchtige verrassingen is ook nu nog een vast bestanddeel van het programma.
Net als voor al die andere cultuurdragers ziet de toekomst er ongewis uit voor de Gaudeamus Muziekweek. Maar de organisatie is altijd erg goed geweest in het aanboren van binnen- en buitenlandse subsidiepotjes. En de reputatie van de Muziekweek staat nog altijd als een paal boven water. Ieder jaar weer zijn er honderden jonge componisten die hun werk insturen, want, toegegeven, dat concours is wel een lokkertje. De geselecteerde stukken (meestal een stuk of tien) worden allemaal uitgevoerd, en alleen dat is dikwijls al een belevenis voor een componist van onder de dertig. De hoofdprijs (de enige) bedraagt 4550 euro, en die riante som krijgt de winnaar niet eens gratis: hij of zij moet namelijk als tegenprestatie een nieuw stuk schrijven dat dan in het volgende festival wordt uitgevoerd. Akkoord, zo'n prijs geeft wel prestige, maar dit maakt wel duidelijk dat het bij Gaudeamus niet draait om het geld, maar allereerst om de noten.
