Verschenen in Vrije Geluiden 0 van januari 2000
Matinee: tel uit je winst
Mocht de Vara 'commercieel gaan', wat betekent dit dan voor de traditierijke zaterdag-Matinee?
Vara's Jan Zekveld, programmeur van de Matinee, toont zich niet bezorgd.
Gaat de Vara Veronica achterna? Toen het enfant terrible onder de Nederlandse omroepen in
1994 het commerciële pad koos was niemand daar erg rouwig om, maar met de Vereniging Arbeiders
Radio Amateurs, al driekwart eeuw een gewaardeerde steunbeer van het omroepbestel, ligt dat toch
even anders.
Deze week valt de beslissing. Er staat veel op het spel, want de VARA mag dan publiekstrekkers
als Lingo en Laat de Leeuw in huis hebben, ze is ook de belangrijkste aandeelhouder
in de Matinee op de vrije zaterdag, een onderneming die slechts in cultureel opzicht
winstgevend is.
Deze serie, die in 1961 door de Vara werd opgezet, heeft zich ontwikkeld tot het muzikale
paradepaardje van de Nederlandse omroep. In samenwerking met de NPS en de VPRO organiseert de Vara
jaarlijks 32 concerten in de Grote Zaal van het Amsterdamse Concertgebouw. De omroeporkesten hebben
er uiteraard een belangrijk aandeel in. Daarnaast treden er talloze ensembles en musici uit binnen-
en buitenland op. De concerten worden uitgezonden op Radio 4 en deels ook op Nederland 3, niet zelden in
combinatie met een aanvullende documentaire van de NPS.
Wat de Matinee uniek maakt is de combinatie van hoge kwaliteit en veelomvattendheid. Alleen al
de maand januari brengt optredens van twee bijzondere dirigenten, Frans Brüggen en Valeri
Gergjev (die ooit zijn Nederlandse debuut maakte in een Matinee-concert). Op 22 januari klinkt de
Nederlandse première van Three screaming popes, een stuk van Mark-Anthony Turnage, in
combinatie met muziek van Wagner en Mahler. De week daarop is het Duitse Ensemble Modern aan de
beurt met muziek van onder andere George Benjamin, gedirigeerd door de componist zelf. En dan
blijven in deze steekproef de vijf concertante opera-uitvoeringen die al sinds jaar en dag deel
uitmaken van het Matinee-pakket nog even buiten beschouwing.
Als de Vara inderdaad de weg van het grote geld en dus van de grootste gemene deler kiest, heeft
dat dan geen ingrijpende consequenties voor de Matinee? Het staat in elk geval haaks op de
toekomstplannen van Jan Zekveld, hoofd van de Vara-muziekafdeling en programmeur van de Matinee,
die juist naar een grotere samenwerking tussen de verschillende omroepen streefde.
'Ik kan de gevolgen niet goed overzien', zegt Zekveld. 'De Matinee wordt nu financieel gedragen
door de drie partners, het Stimuleringsfonds en de kassa-opbrengst. Als de Vara zou uittreden zou
twintig procent van de inkomsten wegvallen. Het zou ook kunnen dat de NPS en de VPRO zich om
omroeppolitieke redenen zouden terugtrekken. Maar dat zie ik niet gebeuren. Er is toch binnen de
publieke omroep een enorm draagvlak voor die Matinee gegroeid.'
In Zekvelds ogen is de aankondinging van de Vara niet meer dan een politiek drukmiddel om de
eigen autonomie zo veel mogelijk veilig te stellen. Hij maakt zich voorlopig geen zorgen. Zijn
eigen toekomstvisie: 'De levende muziek moet een speerpunt blijven in het beleid van Radio 4.
Daarin onderscheidt die zender zich van alle andere. En het terrein is zo breed: het gaat om het
muzikale erfgoed van duizend jaar. Ik zie het als de specifieke taak van de publieke omroepen, en
van de Matinee in het bijzonder, om daar telkens nieuwe formules voor te ontwikkelen, nieuwe
publieksgroepen voor te vinden – daar voortrekker in te zijn, en dat zo te doen dat je niet je
achterban verliest. Programmeren is verleiden, en truceren, en manipuleren. Een goed
concertprogramma is een kunstwerk.'
© Frits van der Waa 2007
