Verschenen in Vrije Geluiden no.10, 24 juni 2000
Woe in plaats van tuut
Avro-Concertorgel, bespeeld door Pierre Palla, Bernard Drukker, Nigel Ogden, Arnold Loxam e.a.
(dubbel-cd). Prijs / 25,-. Te bestellen bij de Avro, Hilversum, Postbank 1494000, onder vermelding
van 'cd Concertorgel'.
In 1933 besloot een groep radioliefhebbers de Avro voor zijn tiende verjaardag een orgel te
geven. De bedoeling was dat het instrument 'door zijn klanken de schenkers dag in dag uit op de
meest aangename wijze aan hun geschenk [zou] herinneren'. Het orgel was gereed in 1936, en werd tot
de jaren '70 inderdaad intensief gebruikt. Nadien is daar echter flink de klad in gekomen. En nu de
Avro-studio onlangs is verkocht is de toekomst van het orgel ongewis. Voor de Avro voldoende reden
om de klank van het befaamde instrument vast te leggen op een dubbel-cd met zowel historische als
recente vertolkingen van licht-populair repertoire.
Het is een fascinerend document geworden. Niet omdat de muziek nou zo geweldig is; het
fascinerende zit hem in het vakmanschap en de klinkende liefde die de bouwers en bespelers in het
instrument geïnvesteerd hebben. Want dat rare synthetische geluid en die overdreven hang naar
expressiviteit kun je moeilijk anders betitelen dan als kitsch, maar er zit wel degelijk een
esthetiek achter. Iemand die een orgelpijp zo ver krijgt dat hij woe zegt in plaats van
tuut is een meester in zijn vak. Ook de vrijwel universele toepassing van tremulanten –
van mild tot mekkerend – en de toeters en bellen waarmee het apparaat letterlijk behangen is
getuigen van een visie.
Wat organisten als Pierre Palla of Bernard Drukker eruit haalden is al even verbazend. Het palet
reikt van aanzwellende melodieën, die wegsterven als een stormvlaag, begeleid door walmende
akkoorden, tot floersige fanfares, compleet met woodblock en castagnetten. En toch staat al dat
draaiorgelgeronk de individuele expressie geenszins in de weg. Nigel Ogden, die met hoorbaar
plezier de tweede cd heeft volgespeeld, heeft bijvoorbeeld een heel eigen signatuur: bij hem klinkt
het instrument soms haast als een 'gewoon' orgel.
Alles op dit album heeft een hoog camp-gehalte – het is mooi van lelijkheid –
en is daardoor slechts draaglijk in kleine doses. Maar het blijft een mirakel.
© Frits van der Waa 2007
