de Volkskrant van 29 oktober 1984, Kunst, recensie
BANK SCHEPT DOORZICHTIG STUK OP BASIS TEKSTEN AUBREY
Geen noot te veel in Minutes of lives
Het Nederlands Kamerorkest. Programma: Celloconcert van Ton de Kruyf en werken van Roussel, Lekeu en
Haydn. Dirigent: Antoni Ros-Marbà. Solist: Herre-Jan Stegenga. Plaats: Concertgebouw, Amsterdam.
Herhaling: Den Haag, 29 oktober.
Het Nederlands Klarinetkwartet m.m.v. Djoke Winkler Prins. Programma: Minutes of lives van Jacques Bank.
Plaats: De IJsbreker. Amsterdam. Herhaling: Bergen, 21 december.
Virtuositeit is sinds de dagen van Liszt en Paganini een beladen begrip. Puur technisch vertoon kan
maar al te makkelijk de muzikale inhoud van een compositie overwoekeren. In zijn nieuwste stuk, het
celloconcert Canti en Capricci, lijkt Ton de Kruyf gezocht te hebben naar de gulden middenweg.
Die heeft hij gevonden; maar onderweg is hij blijkbaar vergeten waar hij naar toe moest. Canti en
Capricci is blijven steken in een overmaat van noten: het stuk is domweg te vol en wordt daardoor
– ondanks de bescheiden lengte van ruim een kwartier – onmededeelzaam.
Het gebrek aan raffinement van dit cello-concert was niet aan de musici te wijten: dat bewezen het
Nederlands Kamerorkest en dirigent Ros-Marbà afdoende in de overige onderdelen van het programma,
met name in het ingehouden Adagio voor strijkorkest van Guillaume Lekeu.
De Kruyfs concert is opgebouwd uit drie aaneensluitende delen. Daarvan is de korte Introduzione
nog transparant en aantrekkelijk, maar in de twee volgende delen, een Adagio en een Allegro,
wordt de klank steeds dichter en diffuser. Ondanks een paar boeiende overgangen blijft de muziek hangen
in voortdurend passagewerk met een opvallend gebrek aan dynamische verfijning. Verspilde virtuositeit
van Herre-Jan Stegenga, die in zijn eentje moest opboksen tegen een eveneens over-actief Nederlands
Kamerorkest.
Een prettiger dosering van virtuositeit en muzikale expressie was te beluisteren in Minutes of
lives, een nieuw stuk van Jacques Bank, geschreven voor het Nederlands Klarinetkwartet en sopraan
Djoke Winkler Prins. Het stuk is al eerder uitgevoerd in het Rotterdamse Boymans-museum, maar beleefde
zondag zijn officiële wereldpremière in de IJsbreker. Het was ook gepland voor een van de
inmiddels afgelaste Promenosconcerten, maar zal in de loop van dit seizoen alsnog door de NOS worden
uitgezonden.
De teksten van Minutes of lives zijn afkomstig uit het gelijknamige werk van de 17de-eeuwse
Engelse schrijver John Aubrey, een gigantische chaos van feiten, anecdotes en wetenswaardigheden. Bank
heeft twaalf van die fragmenten ondergebracht in een overzichtelijke afwisseling van liederen en
begeleide declamaties. Ondanks het merkwaardige en weinig poëtische karakter van deze teksten is
het hem gelukt een spannend stuk muziek te schrijven: consequent, dramatisch en doorzichtig.
De voordracht van Djoke Win kier Prins toont expressiviteit zonder effectbejag, en een volkomen
beheersing van lastige vocale technieken. Haar timbre, wat staalachtig, maar toch vol, mengt
voortreffelijk met de klank van het Nederlands Klarinetkwartet, dat een grote ritmische en melodische
soepelheid aan de dag legt.
Het idioom waarvan Bank zich bedient is niet revolutionair en lijkt aanvankelijk vooral harmonisch
wat beperkt. Maar de muzikale lay-out is voortreffelijk: het materiaal wordt steeds wisselend belicht
en geleidelijk aan uitgediept, met een effectieve climax als slot. Minutes of lives bevat geen
noot te veel, ondanks een lengte van bijna drie kwartier.
© Frits van der Waa 2006
