de Volkskrant van 1 april 1986, Kunst, interview
Per fluit de wereld rond
AMSTERDAM - Een rugzak, tientallen fluiten, exotisch textiel en keramiek, schriften, cassettebandjes en
andere reisbagage, losjes uitgestald rondom een verlichte wereldbol, vormden het toneel waarin fluitist
Wil Offermans afgelopen week zijn project Round About 12.5 besloot. Offermans (28) begon op 30
augustus van het vorig jaar aan een reis om de wereld, die zowel een concerttoernee als een
verkenningstocht langs allerlei fluitculturen was.
Het muzikale vertrekpunt was zijn piccolo-compositie Round About 12.5, waarvan de titel
verwijst naar de lengte van het instrument, 12.5 inch. Dat muziekstuk is in 210 dagen uitgegroeid tot
een reisverslag in concertvorm, waarin Offermans' ervaringen niet alleen door het bespelen van vele
fluiten, maar ook door dia's en bandopnamen aanschouwelijk worden gemaakt. Een aantal van die opnamen
was in de afgelopen maanden te beluisteren bij de VPRO, die samen met de IJsbreker, stichting Musica
'85 en een rijtje andere instellingen de onderneming mogelijk maakte.
Offermans schrijft en improviseert zijn eigen muziek. Ook de eerste versie van zijn slotvoorstelling,
amper acht uur na zijn aankomst, was min of meer à l'improviste tot stand gekomen. Het
blijft niet bij dit ene concert: in de komende maanden zal deze slotpresentatie in verscheidene steden
te zien zijn. Zelfs in zijn eerste, ruwe vorm is het een boeiende voorstelling, dankzij Offermans'
sterk ontwikkeld muzikaal instinct en zijn vanzelfsprekende omgang met al die exotische fluiten, met
hun dikwijls eigenaardige klankkleuren en stemmingen. De spanning werd alleen verbroken door een
keyfinder, die vanuit het publiek alert op het fluitspel reageerde. Dit nieuwe "instrument" zal
voortaan met kracht uit de zaal worden geweerd, aldus IJsbreker-directeur Jan Wolff, die het project
overigens omschreef als "een geslaagde artistieke investering".
Ook Wil Offermans zelf blikt tevreden terug op de afgelopen zeven maanden: "Voor mij was het een
fantastisch project, dat dingen opentrekt voor de toekomst. Ik geloof ook, dat het dankzij de radio
naar Nederland toe gefunctioneerd heeft, en dat het in de landen waar ik geweest ben een goede formule
was. In feite ben je gewoon bezig met communicatie, ik interesseer me voor mensen, en op het moment doe
ik dat door fluit te spelen. De fluit is een instrument dat met je adem te maken heeft, en daardoor een
directe vertaling van emoties, situaties of ideeën oplevert. Bij een fluitist kun je bijvoorbeeld
zeer snel horen of er zenuwen achter zitten. Het gebeurt dat ik naar een fluitist luister, en dan
allerlei beeldjes krijg van hoe zijn huiskamer er uitziet. Of dan zie je later zijn vriendin en dan
denk je: Dat dacht ik wel."
- Je bent in zo veel plaatsen geweest. Waren die bezoeken soms niet erg vluchtig?
"Ik had een reisplan maar het was flexibel. Serieuze concertafspraken begonnen pas in Japan. Hoelang ik
in Indonesië zou blijven, wanneer ik er precies naar toe zou gaan, dat was nergens vastgelegd, al
had ik er wel ideeën over. Het heeft ook zijn voordelen als je weet dat je over twee dagen weg
moet. Als je dan niet het gevoel hebt dat je nog langer zou willen blijven en nog zo veel te doen hebt,
wil dat zeggen dat je op die plek niet geslaagd bent. Maar dat is eigenlijk nergens gebeurd."
- In welk land heb je het meest opgestoken?
"Ik heb ontzettend veel ervaringen gehad, zowel mooie aIs vervelende, en ze zijn natuurlijk beide
stimulerend. Maar Azië was wat dat betreft eigenlijk nummer één. De hele balans van
materieel/immaterieel is daar toch wel een stuk aangenamer. Onze muziek is, misschien ook zoals ons
leefsysteem, meer duidelijk tastbaar: die noot is zo veel trillingen en duurt zo lang. Maar daar zit
een gevaar in. Het puur technische, virtuoze is dan wel heel belangrijk en dat kun je waarderen. Maar
ik geloof dat er veel mensen op een podium staan die eigenlijk niks te vertellen hebben. Muziek is in
onze samenleving vaak een geforceerde zaak.
"Ik was in Sjanghai op het conservatorium. Er speelt een meisje van twaalf jaar op fluit, een meisje
van negen jaar viool. Op zich een fantastische prestatie, maar het was allemaal zo leeg. Die noten zijn
er wel, maar wat leeft er dan in die muziek? Ik geloof dat de componist wèl die emotie had, die
wilde dat wel zo horen. In datzelfde concert hoor ik een traditionele viool, en ik ben na
één toon helemaal plat. Ik heb ook tegen die mensen gezegd: Jullie moeten die westerse
muziek spelen zoals je eigen traditionele muziek. Ze zien dat natuurlijk als iets van heel ver weg."
- Wat heeft je reis muzikaal gesproken opgeleverd?
"Te veel om in drie regels uit te leggen. Ten eerste natuurlijk de pure kennis van het bestaan van die
fluiten: het zelf vast hebben van die fluiten, er geluid uit krijgen. Dat is soms makkelijk, soms
moeilijk. Het is niet zo dat je de muziek zelf kunt maken. Ik ben geen shakuhachi-speler,
absoluut niet, met heel veel respect naar al die muziek. Maar sommige fluiten geven me een kick en dan
combineer ik dat met iets anders, stemgebruik, of ritmische dingen. Uitgaande van de instrumenten, en
de informatie over de achtergrond komt daar een nieuw gegeven uit. Ik moet ze nog tellen, ik heb er een
stuk of zestig meegebracht.
"Ik heb veel met mensen samengespeeld, met traditionele muzikanten, of improviserende muzikanten. Ik
heb veel momenten gehad die ik als zeer hoog ervoer. Ik geloof dat het eigenlijk altijd succesvol is
als je niet het gevoel hebt dat je zelf, als duo of hoe dan ook, creatief staat te wezen. Het is dan
meer een spanning die zich via jou ontlaadt."
,Je leert, als volgende stap, meer algemene ideeën. Waarom muziek, wat is dat, muziek? Ik denk dat
dit project voor mij zo fijn heeft gewerkt omdat ik in de avantgarde-muziek hier zo dikwijls het
emotionele bestaansht van de muziek mis. Er is zo veel muziek waar ik niks bij voel, geen prentjes zie.
Dat is toch een voorwaarde voor mij. Daar gaat het niet over. Ik heb in die landen vaak meegemaakt dat
mensen iets heel gedrevens hebben. Ze kunnen arm zijn, of rijk, ze kunnen het heel moeilijk hebben.
Maar als die mensen iets willen vertellen kán dat met die fluit, en natuurlijk ook met andere
instrumenten. Het beeld dat je voor ogen hebt, dat kun je via die klank laten komen. Maar die klank
werkt zo dat niet het directe geluid het hem doet, maar het geluid dat de speler eigenlijk zou willen
maken.
"Ik heb mensen horen spelen op heel slechte instrumenten, heel gebrekkig, en ik heb dus niet gehoord
wat ze eigenlijk wilden spelen. Maar ik hoor de ontzettende drang naar dat wat ze wellicht nooit zullen
bereiken. Die spanning, daar geloof ik in. Ik probeer, en dat hoop ik zo lang mogelijk te houden, te
zoeken naar de feitelijke drijfveer van wat je doet. Ik geloof dat dat de beste onderbouw is voor je
muziek."
- En wat nu?
"Ik kan me voorstellen dat ik met dit project aIs basis gewoon verder ga, maar ik heb nog niks. Ik moet
nu veel praktische keuzes gaan maken, de voorstelling uitwerken, een auto kopen, een diaprojector, een
huis vinden. Je wordt natuurlijk pas moe op het moment dat je gaat zitten. Iemand zei me pas nog: 'Nou
wil je zeker wel even rustig uitblazen, buiten op een boerderijtje.' Daar heb ik geen zin in. De wereld
blijft draaien, dus ik ook."
© Frits van der Waa 2006
