Let op: de website is verhuisd naar fritsvanderwaa.nl

de Volkskrant van 13 oktober 1986, Kunst, recensie

Veronica's Meesterwerken in trek

PromeNos-concert: De Leeuw, Rachmaninof, Fontyn, Franssens. Uitvoerenden: Groot Omroep Koor, Delta Ensemble, e.a. Solist: Anne Haenen. Muzikale leiding: Kenneth Montgomery, Marc Desmet. In: Muziekcentrum Vredenburg, Utrecht.
Veronica's Meesterwerken: Mozart-programma. Uitvoerenden: Radio Kamer Orkest. Solist: Vovka Ashkenazy. Dirigent: Jane Glover. In: Muziekcentrum Vredenburg, Utrecht. Radio: 18/10, 13.00 u., Radio 4.

Er is in tien jaar tijd veel veranderd in bet muziekleven van Utrecht. Destijds was de stad een ingeslapen provincieplaats, waar bet plaatselijk orkest drieëntwintig jaar lang musiceerde in het noodgebouw Tivoli, een grote boerenscbuur, die later door een glorieuze fik in de as gelegd werd. Sinds de opening van bet Muziekcentrum, acht jaar geleden, is de Domstad uitgegroeid tot een muzikaal Mekka, dat Amsterdam als "culturele hoofdstad" van Nederland naar de kroon steekt.

Die status wordt zelfs niet bedreigd door de nieuwe Stopera. Het Muziekcentrum spint juist garen bij de daardoor aangezwengelde herstructurering van bet orkestenbestel: door het opgaan van het Utrechts Symfonie Orkest in het Nederlands Philharmonisch is er voor de orkesten uit Amsterdam, Rotterdam en Den Haag een prachtpodium bijgekomen.

Ook een aantal omroepen beeft het werkterrein verlegd naar bet Utrechtse. Naast de KRO, die al jaren samenwerkt met het Muziekcentrum, herbergen TROS, NOS en Veronica met ingang van dit seizoen daar eveneens hun concertseries. Daarbij speelt het aanmoedigingsbeleid van de gemeente Utrecht evenzeer een rol als de wens van Hilversum om de omroeporkesten los te weken uit de studio en rechtstreeks in contact te brengen met "het publiek".

Geramd

De Veronica Omroep Organisatie heeft dat uitgangspunt gretig overgenomen, en het daar meteen maar bij gelaten. In zijn kamermuziekserie, elke zondagmiddag in de Hilversumse VARA-studio, voert de jonge omroep een iets veelzijdiger aanbod op, maar in de Utrechtse serie Veronica's Meesterwerken zijn fantasie en durf over vrijwel de hele linie welbewust uitgeschakeld. Want het moet natuurlijk "leuk voor de mensen" blijven. Ton Koopman als solist in Poulencs Concert champètre, dat is nog het aardigste initiatief temidden van de geramde klassiekers.

Evenmin als vorig jaar, toen de serie voor het eerst liep, doet Veronica recht aan de specifieke taak van de omroeporkesten, het uitvoeren van muziek waarin de landelijke orkesten niet kunnen of willen voorzien.

De belangstelling voor de Meesterwerken is groot, het valt niet te ontkennen. Voor een volle zaal ging zaterdag het eerste concert in de reeks, vanzelfsprekend een Mozart-programma, waarin de balletmuziek uit Idomeneo en de Symfonie nr. 29 een ietwat twijfelachtige combinatie vormden met de Maurerische Trauermusik en het Krönungskonzert.

De Engelse dirigente Jane Glover geniet een reputatie als Mozart-specialist, die zij, hooggehakt en wel, perfect staande hield. De 25-jarige pianist Vovka Ashkenazy (zoon van Vladimir) gaf een gracieuze, zij het soms wat wollig klinkende interpretatie van het Krönungskonzert ten beste. Hij maakte een nog wat weinig zelfverzekerde indruk – dat valt ook niet mee met zo'n vader –, maar liet zich desondanks niet van zijn stuk brengen door het spontane applaus dat het publiek al direct na het eerste deel op hem losliet.

Lege stoelen

De belangstelling voor de PromeNos-serie, terug in Utrecht na vijf jaar VARA-studio, viel de avond daarvoor flink tegen. Van zoveel lege stoelen kan voor de musici nauwelijks een aanmoediging uitgaan. Misschien moet het publiek de serie, met zijn combinatie van uiteenlopende concerten op één avond, opnieuw ontdekken. Maar de comeback was ook weinig spectaculair: Rachmaninofs Vespers zijn twee jaar geleden al uitgevoerd op hetzelfde podium door hetzelfde Groot Omroepkoor (nu enigszins uitgeblust, niet verwonderlijk na de medewerking aan Messiaens Franciscus-opera een week tevoren), en met dezelfde enthousiasmerende Kenneth Mongomery als dirigent. Alleen was het toen niet bij de NOS, maar bij de KRO. De overmatig lange Vespers-compositie kon, met al zijn pracht, bij herbeluistering niet blijven boeien.

Ton de Leeuws Invocations, waarin Anne Haenens aandeel wat floersig afstak naast de oorspronkelijke vertolking van Jane Manning, beleefde weliswaar onder Montgomery een spannende uitvoering, maar kan evenmin een oorspronkelijke keus genoemd worden. In november zal de trilogie waarvan het werk deel uitmaakt integraal worden uitgevoerd in het kader van de feestelijkheden rond de zestigste verjaardag van de componist.

De acht PromeNos-concerten zijn de etalages waarin de NOS haar samenwerking met buitenlandse omroepen uitstalt. Dit concert was een muzikale uitwisseling met België, die gestalte kreeg in twee opdrachtcomposities, puntgaaf uitgevoerd door het Delta Ensemble. In haar intuïtief opgezette Cheminement haalt de Belgische componiste Jacqueline Fontyn te veel materiaal overhoop om werkelijk te overtuigen. Pas in het laatste van de vier korte delen bereikt ze een zekere zeggingskracht.

Het overwegend éénstemmige Low budget music van Joep Franssens is daarentegen een ascetisch en rationeel geconstrueerd stuk, met een tergend voortkreupelende boogie als middendeel en boeiende ritmische evenementen à la Frank Zappa aan begin en slot. De instrumentale verkleuringen die Franssens nastreeft komen echter slecht uit de verf: door de eenstemmigheia worden de overgangen te schoksgewijs, terwijl in de instrumentatie weinig rekening gehouden lijkt te zijn met de natuurlijke dynamische verschillen tussen blazers en strijkers, of met het kleurverschil dat de hoge en lage registers van één instrument opleveren.

Het ziet er naar uit dat ook in de komende zeven PromeNos-concerten de opdracht-composities het meest saillante onderdeel zullen blijven. De categorie orkestwerken omvat hoofdzakelijk reprises van twintigste-eeuws repertoire. Het meest opzienbarende programma in de reeks is het eerstvolgende, op 14 november. Dan speelt het Radio Filharmonisch Orkest Mahlers Tiende Symfonie, in de versie van Remo Mazetti. Het concert maakt deel uit van Mahler X, een tiendaags project (ook weer in Utrecht) rondom dit laatste, onvoltooide werk van Mahler.

Gekweel

Het PromeNos-aanbod als geheel heeft er wel eens flitsender en veelzijdiger uitgezien. KRO en VARA lijken met hun soms spectaculaire produkties het voortouw over te gaan nemen. Maar in elk geval presenteert de NOS een cultuurbeleid, en dat kan van Veronica's serie niet gezegd worden.

Willen de omroepen evenwel ernst maken met hun Utrechtse concertseries, dan zal men toch op zijn minst een akkoord met de directie van Hoog Catharijne moeten sluiten. Dit om te verhinderen dat de euforie van de vele treinende concertbezoekers bij hun tocht door het winkelcentrum, de enige verbinding met het station, snerpend verstoord wordt door het gekweel van Letty de Jong uit honderden onzichtbare luidsprekertjes.


© Frits van der Waa 2006