de Volkskrant van 13 juni 1987, Kunst, recensie
Reich zelf bewaakt uitvoering
HOLLAND FESTIVAL. Steve Reich-programma, door het Schönberg Ensemble, Slagwerkgroep Den Haag en de
BBC Singers o.l.v. Reinbert de Leeuw. In Carré, Amsterdam. Televisie: 28 juni.
Steve Reich, een van de nestors van de Amerikaanse minimal music, heeft zich steeds verder verwijderd
van de strikte, bijna mechanische processen die dat genre aanvankelijk hebben gekenmerkt. Hoe ver, is
te zien in de Britse filmdocumentaire van Margaret Williams die de VPRO-tv morgenavond uitzendt onder
de titel De muziek van Steve Reich.
Twintig jaar Reich; van de eerste, betrekkelijk simpele stukken met geluidsbandjes tot de meest
recente composities voor groot ensemble. Reich vertelt het verhaal van zijn jeugd in Manhattan, en over
de Afrikaanse meesterdrummers die hem hebben beïnvloed. Ook de ongelijk lopende bandrecorders
komen ter sprake, die de voor Reich zo kenmerkende stijl min of meer bij toeval in de hand hebben
gewerkt: de langzame faseverschuiving. Bij de muziekfragmenten is onder meer een gedeelte te horen uit
Reichs recente The Desert Music. Deze vijftig minuten durende compositie
zendt de VPRO op 28 juni ook nog eens in z'n geheel uit – maar dan in de Holland Festival-produktie
die deze week is vastgelegd in het Amsterdamse theater Carré.
Daar brachten maandag het Schönberg Ensemble, de Slagwerkgroep Den Haag en de BBC Singers onder
leiding van Reinbert de Leeuw de Nederlandse premiére van The Desert Music (uit 1984), en
het drie jaar eerder geschreven Tehillim. De vijftigjarige Reich was er bij, voerde de klankregie
en liet zich toejuichen.
The Desert Music – op teksten van de Amerikaanse dichter William Carlos Williams –
ging niet in de oorspronkelijke versie voor 27 koorzangers en een bijna honderdkoppig orkest, maar met
een ietwat uitgedunde bezetting: toch nog tien zangers, een flinke strijkers- en slagwerksectie, vier
toetsenisten en vier fluitisten.
Reichs Tehillim, een optimistische toonzetting van vier psalmfragmenten, is een luisterrijke
en meeslepende compositie; jammer dat dit stuk in de VPRO-uitzending straks niet aan bod komt. Vier
vrouwenstemmen vlechten hun melodieën dooreen boven behaaglijke orkest-akkoorden. terwijl subtiele
verschuivingen in ritme en samenklank het oor en het intellect voortdurend aangenaam prikkelen.
Anders dan bij de meeste muziek is er bij het werk van Reich weinig vrijheid voor de uitvoerenden.
Er is namelijk van bijna al zijn stukken een "authentieke" grammofoonplaatversie, uitgevoerd door
Reichs eigen, gespecialiseerde ensemble. Elke andere uitvoering moet zich noodgedwongen spiegelen aan
die standaard-opname.
De Reich-uitvoeringen in Carré konden een vergelijking met de plaatopnamen goed doorstaan.
Het aandeel van de achter de knoppen zetelende componist zal daaraan niet vreemd zijn geweest.
Een echte verrassing kon dit concert – juist mede door het bestaan van die grammofoonplaten –
niet opleveren. Maar met een groot en ongebruikelijk samengesteld ensemble op het podium en publiek tot
in de nok van Carré had het zeker festival-allure. Daarbij hoorde ook de discussie met de
componist in de tot "Festival Salon" omgedoopte Balie. Reich zei daar onder andere plannen te koesteren
voor een muziektheaterwerk, waarin hij, net als in zijn allereerste bandstukken, gebruik gaat maken van
fragmenten gesproken tekst, maar dan met behulp van nieuwe digitale technieken.
© Frits van der Waa 2006
