de Volkskrant van 12 april 1988, Kunst, recensie
Horizon rijk aan melancholie
Horizon, van Simeon ten Holt, door Yoko Abe, Margaret Krill, Fred Oldenburg en Polo de Haas, piano, in
Muziekcentrum Vredenburg, Utrecht.
Herman Hertzberger, de architect van het Utrechtse Muziekcentrum, is een nogal kleine man. Dat moet
vooral doorgedrongen zijn tot langbenige concertbezoekers die daar in de afgelopen maanden een serie
met drie omvangrijke pianowerken ven Simeon ten Holt hebben gevolgd. De uitvoering van Horizon,
waarmee de trilogie zondag werd afgesloten, bleef met een duur van ruim negen kwartier ruimschoots
onder de eerder door Canto Ostinato en Lemniscaat ruimschoots overschreden pijngrens van
drie uur. Horizon, voltooid in 1985, is niet alleen het kortste van de drie grote, op gestage
herhaling gebaseerde composities, maar vertoont ook de snelste evoluties. Gedeeltelijk is dat het werk
van de vier pianisten, die binnen het door Ten Holt opgestelde "open scenario" allerlei keuzes kunenn
maken.
In Horizon is voortdurend sprake van traditionele harmonieën en een wiegend, driedelig
ritme, waar in de loop van het stuk een dwarse tweedeling doorheen golft.
De samenklanken vertakken zich naar verwante toonaarden. Daardoor ontstaat een schemerige,
melancholieke klankwereld. Maar door de herhalingen blijft waarneembaar wat zich daarbinnen afspeelt.
Uit de gelaagde akkoorden vormen zich kleine melodische cellen, die geleidelijk uitgroeien en, dikwijls
als bij toeval, aan elkaar gehaakt worden tot grote formules. Na verloop van een uur verschijnt een
stijgend toonladdermotief dat een grotere complexiteit in lijkt te luiden. Het blijft een belangrijke
rol spelen, onder andere als signaal voor enkele abrupte overgangen.
De vier spelers, elkaar onderling dirigerend met behulp van rode knipperlichtjes, legden een nagenoeg
voorbeeldige eendracht en een perfecte beheersing van balans en dynamiek aan de dag. Een adembenemende
spanning bereikten ze in een serie statische akkoordvelden, die in een tijdsverloop van acht minuten
uitgroeien van gedempte duisternis tot een felle en jubelende wemeling van tonen.
De hypnotische cadans van Horizon lijkt de voortgang van de tijd op te heffen, vooral wanneer
in het laatste uur steeds meer eerder gepresenteerd materiaal verschijnt, maar de voortdurend nieuwe
combinaties daarvan, vervat in een spel van grandioze verdichtingen en dunne klankspinsels, houden de
luisteraar alert. Het is een sereen en geheimzinnig muziekstuk, dat met minimal music
nauwelijks meer iets te maken heeft.
© Frits van der Waa 2006
