Let op: de website is verhuisd naar fritsvanderwaa.nl

de Volkskrant van 22 april 1989, Kunst, recensie

Fraaie Ravel/Falla en geslaagd Forum Jong-project

Beeld klopt bij muziek in tweeluik

L'heure espagnole van Maurice Ravel, en El retablo de maese Pedro van Manuel de Falla, door de Nederlandse Opera. Muziektheater, Amsterdam.
Il Matrimonio Segreto van Cimarosa door Opera Forum Jong. Twentse Schouwburg Enschede. Herhalingen elders tot 21 mei.

Het is een reprise zonder surprise, maar het blijft een oog- en oorstrelende voorstelling die merkwaardigerwijs niet uitverkocht is. Wederom speelt de Nederlandse Opera op één avond de klokkenmakerskomedie uit 1911 en het marionettenballet uit 1923. Wat de stukken verbindt is het Spaanse tintje en een kwestie van esprit: de componisten waren verwante zielen.

Er zit maar één gedachtenfoutje in de slim bedachte combinatie van Ravels L'heure espagnole en De Falla's El retablo de maese Pedro. Hoe kan de bariton die voor de pauze een potige muilezeldrijver moet spelen in de tweede helft een overtuigende, dus broodmagere, Don Quichotte neerzetten? Toen de Opera tweeëneenhalf jaar geleden deze dubbelvoorstelling uitbracht maakte verhuizerstype Jean-Philippe Lafont furore als de muilezeldrijver Ramiro, maar zijn Quichotte had meer weg van een Falstaff. De opvallendste wijziging bij de herneming is dat Lafont is vervangen door Gilles Cachemaille, voor wie, hoewel ook geen kleintje, de oude kostuums ingrijpend zijn ingenomen. Cachemaille zingt overigens niet minder fraai dan Lafont, als Quichotte is hij beter gesoigneerd, en hij sjouwt al even enthousiast met de grote staande klokken waarin zich de aanbidders van de klokkenmakersvrouw verschuilen. Maar hij is niet de ideale Ramiro .

Aan het plezier dat het luchtige tweeluik opnieuw teweegbrengt doet hetniets af. De regie van Helmut Polixa sluit in L'heure espagnole nauw aan op Ravels partituur, die het grappige, maar wat wrange karakter van het verhaaltje subtiel onderstreept. In El Retablo schuiven elementen uit theatermuziek, opera en Spaanse volksmuziek over elkaar heen. Het stuk is in feite een operascène, waarbinnen weer een poppenspel wordt opgevoerd. Polixa laat de poppen – heel slim, in zo'n grote zaal – uitbeelden door mime-spelers. Het overtuigend mime-spel en de prachtige kostuums trekken zo de aandacht dat ze bijna verdoezelen dat ook hier beeld en muziek – zij het niet op de "gewone" manier – uitmuntend bij elkaar passen.

Cimarosa

Stiekem met elkaar trouwen, dat komt tegenwoordig alleen nog voor bij stellen die al jarenlang principieel samenwonen. Maar in 1792 bood het gegeven nog volop stof voor een succesvolle komische opera, Il matrimonio segreto, op muziek gezet door Domenico Cimarosa (1749-1801). Toen hij op 51-jarige leeftijd de laatste adem uitblies, liet hij maar liefst 76 opera's na, en nog een vracht andere muziek.

Bij Opera Forum Jong is de komende maand te horen waarom Cimarosa zo beroemd was en ook waarom hij geheel verdwenen is in de schaduw van zijn tijdgenoot Mozart. Want Il matrimonio segreto, dat nog altijd beschouwd wordt als zijn meesterwerk, is charmant en aantrekkelijk, en interessant door de oorspronkelijkheid die uit de noten spreekt, maar het is het nét niet.

Juist door die eigenschappen is het operaatje perfect toegesneden op de merites van Opera Forum Jong, het kweekvijverproject voor jonge operamakers en -musici van Opera Forum in Enschede. Het overbruggen van de zwakke plekken die Il matrimonio segreto zowel in muzikaal als dramatisch opzicht bevat is een interessante uitdaging, maar aan de andere kant kun je je er niet werkelijk een buil aan vallen.

Forum Jong heeft er een alleszins aantrekkelijke voorstelling van gemaakt, waar iedereen zichtbaar met hart en ziel aan gewerkt heeft.

De opera gaat over de problemen die het heimelijk gesloten huwelijk tussen de koopmansdochter Elisetta en haar vaders knecht Paolino teweegbrengt wanneer ene graaf Robinson Elisetta verkiest boven haar zuster Carolina, met wie hij eigenlijk zou trouwen. De verwikkelingen, die uiteraard tot een gelukkig einde leiden, spelen zich af op een speelvloertje, dat simpel is aangekleed.

De kwaliteiten van de zangersploeg zijn wisselend van gehalte, en misschien nog geschakeerder dan ik hier kan beschrijven omdat drie van de zes rollen dubbel bezet zijn. Van Robert Schwarts en Leonie Schoon, het innemende incognito-echtpaar bij de première, zullen we nog wel meer horen. Marjan Kuiper (Carolina) laat eveneens een volgroeid geluid horen, dat in het hoge register helaas een beetje wappert. Andreas Mitschke (vader Geronimo) en Frank Blees (de graaf), beiden afkomstig uit Duitsland, klinken minder stemvast, maar Mitschke, die duidelijk aanleg heeft voor komische bas, stal de show.

Cimarosa's muziek is bij dirigent Jules van Hessen in goede handen. Het stuk loopt gesmeerd, maar het dramatisch profiel is een beetje slap. Juist de vitaliteit en afwisseling leiden tot een kortademigheid. De rustpunten zijn te kort en de karaktertekening had scherper gekund.

Het Forum Jong-project loopt sinds oktober vorig jaar en afficheert zich niet ten onrechte als "uniek". Het gezelschap heeft het komende seizoen nog twee produkties voor de boeg, en dan is het project ten einde. Dat is spijtig want het is een sympathieke, misschien wel broodnodige aanvulling op het reguliere opera-aanbod.


© Frits van der Waa 2006