de Volkskrant van 22 april 1989, Kunst, recensie
Fraaie Ravel/Falla en geslaagd Forum Jong-project
Beeld klopt bij muziek in tweeluik
L'heure espagnole van Maurice Ravel, en El retablo de maese Pedro van Manuel de Falla, door de
Nederlandse Opera. Muziektheater, Amsterdam.
Il Matrimonio Segreto van Cimarosa door Opera Forum Jong. Twentse Schouwburg Enschede. Herhalingen
elders tot 21 mei.
Het is een reprise zonder surprise, maar het blijft een oog- en oorstrelende voorstelling die
merkwaardigerwijs niet uitverkocht is. Wederom speelt de Nederlandse Opera op één avond
de klokkenmakerskomedie uit 1911 en het marionettenballet uit 1923. Wat de stukken verbindt is het
Spaanse tintje en een kwestie van esprit: de componisten waren verwante zielen.
Er zit maar één gedachtenfoutje in de slim bedachte combinatie van Ravels L'heure
espagnole en De Falla's El retablo de maese Pedro. Hoe kan de bariton die voor de pauze een
potige muilezeldrijver moet spelen in de tweede helft een overtuigende, dus broodmagere, Don Quichotte
neerzetten? Toen de Opera tweeëneenhalf jaar geleden deze dubbelvoorstelling uitbracht maakte
verhuizerstype Jean-Philippe Lafont furore als de muilezeldrijver Ramiro, maar zijn Quichotte had meer
weg van een Falstaff. De opvallendste wijziging bij de herneming is dat Lafont is vervangen door Gilles
Cachemaille, voor wie, hoewel ook geen kleintje, de oude kostuums ingrijpend zijn ingenomen. Cachemaille
zingt overigens niet minder fraai dan Lafont, als Quichotte is hij beter gesoigneerd, en hij sjouwt al
even enthousiast met de grote staande klokken waarin zich de aanbidders van de klokkenmakersvrouw
verschuilen. Maar hij is niet de ideale Ramiro .
Aan het plezier dat het luchtige tweeluik opnieuw teweegbrengt doet hetniets af. De regie van Helmut
Polixa sluit in L'heure espagnole nauw aan op Ravels partituur, die het grappige, maar wat
wrange karakter van het verhaaltje subtiel onderstreept. In El Retablo schuiven elementen uit
theatermuziek, opera en Spaanse volksmuziek over elkaar heen. Het stuk is in feite een operascène,
waarbinnen weer een poppenspel wordt opgevoerd. Polixa laat de poppen – heel slim, in zo'n grote
zaal – uitbeelden door mime-spelers. Het overtuigend mime-spel en de prachtige kostuums trekken zo
de aandacht dat ze bijna verdoezelen dat ook hier beeld en muziek – zij het niet op de "gewone"
manier – uitmuntend bij elkaar passen.
Cimarosa
Stiekem met elkaar trouwen, dat komt tegenwoordig alleen nog voor bij stellen die al jarenlang
principieel samenwonen. Maar in 1792 bood het gegeven nog volop stof voor een succesvolle komische
opera, Il matrimonio segreto, op muziek gezet door Domenico Cimarosa (1749-1801). Toen hij op
51-jarige leeftijd de laatste adem uitblies, liet hij maar liefst 76 opera's na, en nog een vracht
andere muziek.
Bij Opera Forum Jong is de komende maand te horen waarom Cimarosa zo beroemd was en ook waarom hij
geheel verdwenen is in de schaduw van zijn tijdgenoot Mozart. Want Il matrimonio segreto, dat
nog altijd beschouwd wordt als zijn meesterwerk, is charmant en aantrekkelijk, en interessant door de
oorspronkelijkheid die uit de noten spreekt, maar het is het nét niet.
Juist door die eigenschappen is het operaatje perfect toegesneden op de merites van Opera Forum Jong,
het kweekvijverproject voor jonge operamakers en -musici van Opera Forum in Enschede. Het overbruggen
van de zwakke plekken die Il matrimonio segreto zowel in muzikaal als dramatisch opzicht bevat
is een interessante uitdaging, maar aan de andere kant kun je je er
niet werkelijk een buil aan vallen.
Forum Jong heeft er een alleszins aantrekkelijke voorstelling van gemaakt, waar iedereen zichtbaar
met hart en ziel aan gewerkt heeft.
De opera gaat over de problemen die het heimelijk gesloten huwelijk tussen de koopmansdochter
Elisetta en haar vaders knecht Paolino teweegbrengt wanneer ene graaf Robinson Elisetta verkiest boven
haar zuster Carolina, met wie hij eigenlijk zou trouwen. De verwikkelingen, die uiteraard tot een
gelukkig einde leiden, spelen zich af op een speelvloertje, dat simpel is aangekleed.
De kwaliteiten van de zangersploeg zijn wisselend van gehalte, en misschien nog geschakeerder dan ik
hier kan beschrijven omdat drie van de zes rollen dubbel bezet zijn. Van Robert Schwarts en Leonie
Schoon, het innemende incognito-echtpaar bij de première, zullen we nog wel meer horen. Marjan
Kuiper (Carolina) laat eveneens een volgroeid geluid horen, dat in het hoge register helaas een beetje
wappert. Andreas Mitschke (vader Geronimo) en Frank Blees (de graaf), beiden afkomstig uit Duitsland,
klinken minder stemvast, maar Mitschke, die duidelijk aanleg heeft voor komische bas, stal de show.
Cimarosa's muziek is bij dirigent Jules van Hessen in goede handen. Het stuk loopt gesmeerd, maar
het dramatisch profiel is een beetje slap. Juist de vitaliteit en afwisseling leiden tot een
kortademigheid. De rustpunten zijn te kort en de karaktertekening had scherper gekund.
Het Forum Jong-project loopt sinds oktober vorig jaar en afficheert zich niet ten onrechte als
"uniek". Het gezelschap heeft het komende seizoen nog twee produkties voor de boeg, en dan is het
project ten einde. Dat is spijtig want het is een sympathieke, misschien wel broodnodige aanvulling op
het reguliere opera-aanbod.
© Frits van der Waa 2006
