de Volkskrant van 25 oktober 1993, Kunst, recensie
Forum Filharmonisch speelt met grote zeggingskracht
Diepenbrock, Brahms en Sibelius door Forum Filharmonisch o.l.v.
Heinz Friesen. Muziekcentrum, Enschede. Herhaling: Zwolle, 22/10.
Het is nu tien jaar geleden dat het orkestenbestel
stevig op de helling werd gezet, en nog steeds is de
toestand niet stabiel. Wel hebben de bezuinigingen
(want dat waren het vooral) meer gevolgen gehad dan
alleen een andere indeling van de muzikale landkaart.
De gezelschappen die na alle fusies en opheffingen
behouden zijn gebleven hebben zich in een ware rat race
gestort. De orkesten zijn aan hun identiteit of op zijn
minst aan hun spelniveau gaan werken. Tegelijkertijd
zijn er in tal van plaatsen nieuwe concertzalen opgetrokken -
de rust leek immers weergekeerd. Zo bekeken heeft de
renovatie geleid tot een verbeterde infrastructuur en
tot een interessanter muzikaal landschap.
Maar de complicatie is dat de nieuwe zalen, waarover
op lokaal niveau besloten is, door beslissingen van de
landelijke politiek ontvolkt dreigen te raken.
Als ze in Enschede nu eens niet een Muziekcentrum
hadden gebouwd, een prima zaal met een prima akoestiek,
hadden we dan nog wel naar Forum Filharmonisch kunnen
luisteren? Het orkest is dank zij naarstig lobbyen en
actievoeren overeind gebleven temidden van de ordeloze
financiële en artistieke inboedel van Opera Forum.
Uit de programmering, hoewel stevig gegrondvest op
de klassieke steunpunten, spreekt een streven naar
samenhang. Dit seizoen doet Forum betrekkelijk veel
Russische muziek (met Tsjaikovski aan het hoofd) en
legt een duidelijk accent op het genre van het vioolconcert.
Daaraan zijn een snufje Amerikaans repertoire en een
paar goedgerijpte blokjes Nederlandse kaas toegevoegd.
Lydische Nacht van Alphons Diepenbrock, waarmee
Forum woensdag opende, klonk overigens verre van belegen. Het
stuk, oorspronkelijk geschreven voor orkest, bariton en
declamatie, stamt uit 1913. De tien jaar geleden door
Eduard Reeser vervaardigde orkestversie beleefde onder
dirigent Heinz Friesen een getemperde, maar liefdevolle
vertolking.
Friesen gaf ook de kleurnuances en spanningsbogen van
Brahms' Vioolconcert plastisch gestalte, maar hier was het
in de eerste plaats het loepzuivere spel van de Duitse
violiste Antje Weithaas dat bewondering afdwong.
Klonk Brahms gaaf, maar met weinig elan, bij de Eerste
Symfonie van Jean Sibelius legde de perfectie het af
tegen de zeggingskracht. Sibelius' Eerste is een intrigerend
en nogal bokkig stuk, waarin het optasten en menigmaal bruusk
afwisselen van motivisch materiaal toch tot een sluitend
bouwwerk leidt. Het kostte Forum vooral in de razende
zestienden-passages moeite de losse steentjes op elkaar
te stapelen, en in de hoge houtblazerskoortjes moet ergens
een riet scheef gezeten hebben, maar het stuk stond als
een huis.
Forum Filharmonisch staan op korte termijn nog inkrimping,
reorganisatie, en ook een nieuwe naam te wachten. Maar op
de lange termijn ziet het er niet naar uit dat de pressie
op het orkestenbestel zal afnemen. En hoewel het ensemble
die met zijn huidige, alleszins fatsoenlijke niveau tot op
zekere hoogte kan weerstaan, zal het waakzaam moeten blijven.
© Frits van der Waa 2006
