de Volkskrant van 16-07-1994, Pagina 9, Kunst, recensie
Van Dam raakt niet uit de plooi
Schumann en Duparc, door José van Dam en Maciej Pikulski.
Concertgebouw, Amsterdam. Radio 4: 25/8, 12.30 uur en 2/10, 12.15 uur.
Soms is iets te mooi om waar te zijn, maar voor een liedzanger is dat
een dubieus compliment. Mooi was het onbetwist, het recital dat José
van Dam woensdagavond in het Concertgebouw gaf. De Belgische basbariton heeft
triomfen gevierd in tal van klassieke en moderne opera's.
Een van de belangrijke karakteristieken van Van Dams vertolkingen is de grote
mate van distinctie die hij zijn personages verleent. Of hij nu Figaro zingt
of Wozzeck, zijn personages behouden altijd hun menselijke waardigheid, wat -
los van zijn puur technische zangerskwaliteiten - een speciaal soort spanning
oplevert.
Van Dams liederenrecital in het Concertgebouw - eigenlijk een tweeluik, met
aan weerszijden van de koffie Schumanns Dichterliebe en een aantal liederen
van Duparc - deed vermoeden dat die speciale allure voortkomt uit de wrijving
tussen Van Dams eigen persoonlijkheid en de rol die hij moet spelen. Liederen
zijn eerder poëzie dan drama of epiek, en degene die aan het woord is,
de dichter, is eerder een gesuggereerd dan een volledig personage, en de
wrijving die bij Van Dam tot zo'n vonkenschietende allure kan leiden is
daarmee grotendeels afwezig. Wat restte was distinctie - niet meer en niet
minder.
Tekenend was het dat de indringendste momenten van Van Dams recital zich
juist voordeden bij gedichten die naar het verhalende overhellen, zoals
Duparcs La vague et la cloche en Schumanns toonzetting van Heines Die alten,
bösen Lieder - ook niet voor niets de sluitstukken van beide
programma-onderdelen.
Voor het overige kwam Van Dam niet werkelijk uit de plooien van een zeer
gedistingeerde dictie, een zeer gesoigneerd timbre, een zeer nobele,
gelijkmatige en eigenlijk nogal saaie preoccupatie met perfectie. om het nog
Franser te zeggen: haute cuisine, gedreven, maar wel van het type waarbij
alle hartstocht geleidelijk aan de kook gebracht wordt, terwijl je eigenlijk
die deksel wel eens van de pan zou willen horen vliegen.
De niet al te gearticuleerde klanksluiers die Van Dams tot aan zijn voorhoofd
in het klavier weggedoken begeleider, de jonge Pool Maciej Pikulski, droeg
aanzienlijk bij tot het au bain marie-gehalte van het optreden, met
opwolkende, niet al te gearticuleerde klanksluiers - te mooi bedoeld om mooi
te zijn.
© Frits van der Waa 2006
