de Volkskrant van 17-11-1995, Pagina 31, OPMAAT, interview
Heel zacht, maar zo dat het klinkt
Leendert de Jonge speelt
langste fluitsolo uit de muziekgeschiedenis
'IK BEN ER NU AL zo lang mee bezig en het is zo waanzinnig groot dat
het me bij vlagen benauwt', zegt fluitist Leendert de Jonge. 'Tegelijkertijd
vind ik het met de dag fascinerender worden.'
Het ligt enigszins buiten het domein van het Guinness Book of Records, maar
het zit er dik in dat Les Chants de Nectaire, op. 198, 199 en 200 van de
Franse componist Charles Koechlin het langste stuk voor fluit solo uit de
muziekgeschiedenis is. De driedelige cyclus, in totaal 96 melodieën,
duurt bij elkaar meer dan drie uur.
Leendert de Jonge geeft zondag de eerste integrale uitvoering van het werk,
waarvan een groot deel waarschijnlijk nooit eerder in het openbaar is
uitgevoerd. Het concert vindt plaats in het Beauforthuis in het bosrijke
Austerlitz. 'Voorafgaand, na afloop en in de twee pauzes is er gelegenheid
tot wandelen', aldus de aankondiging. Met andere woorden: een duurproef wordt
het niet, wel iets om rustig de tijd voor te nemen.
Koechlin, die leefde van 1867 tot 1950, en dus generatiegenoten als Debussy
en Satie tientallen jaren overleefde, was een veelzijdig man. Behalve met
muziek hield hij zich ook bezig met film en fotografie. Als componist was hij
volstrekt ondogmatisch. Het enige wat voor hem telde was het nastreven van
'schoonheid', om het even met welke middelen hij die bereikte.
De Jonge: 'Als componist zit hij steeds op een grens: aan de ene kant leefde
hij nog volop in de negentiende eeuw, anderzijds was hij in 1910 al bezig met
iets dat op minimal music leek. Driekwart van zijn muziek, of meer, is niet
uitgegeven.'
Van Koechlin's enorme oeuvre, 226 opusnummers, genieten eigenlijk alleen de
orkeststukken die hij schreef naar aanleiding van Kipling's Jungle Book nog
enige bekendheid. Ook in deze stukken treedt zijn belangstelling voor
monodie, de eenstemmige melodie, dikwijls op de voorgrond.
Koechlin componeerde Les Chants de Nectaire in 1944, zes jaar voor zijn dood,
hiertoe geïnspireerd door La révolte des anges, een roman van
Anatole France, waarin een fluitspelende tuinman, Nectaire, ten tonele wordt
gevoerd.
Toen De Jonge anderhalf jaar geleden de muziek, die hij had opgevraagd bij
het Koechlin-archief in Kassel, voor het eerst onder ogen kreeg was hij
ogenblikkelijk geboeid. 'Alleen die eerste noot al, een lage c,
pianississimo, presque rien, en zo gaat het door. Bijna geen maatstrepen,
lange noten, episodes die door een komma worden afgebakend, en steeds een
extreem zachte dynamiek. In de volgende stukken komt er geleidelijk meer
beweging in, maar het gaat telkens terug naar het zachte. Hij kiest niet voor
speelse deuntjes, maar voor uitgesponnen, bijna tijdloze melodieën.
Alsof hij zoekt naar de binnenkant van het instrument. En met al die stukjes
maakt hij dan drie gigantische spanningsbogen. Soms is het heel naïef,
aan de andere kant hoor je in een aantal delen dat hij ècht de
verbinding is tussen Debussy en Messiaen.'
In een klein schuilkerkje in Edam, na het middernachtelijk uur, heeft De
Jonge in een aantal sessies de volledige cyclus op band vastgelegd, samen met
zijn vaste technicus Floris van Manen. De 96 onderdelen hoeven alleen nog
maar op volgorde gemonteerd te worden ('Knippen en plakken binnen een stuk,
daar ben ik absoluut tegen'). Of en door wie de beoogde driedubbel-cd
uitgebracht zal worden is nog een open vraag.
'Ik beschouw het meer als een registratieproject dan als een concertproject',
zegt De Jonge. 'Ik vind het in de eerste plaats belangrijk dat deze muziek
gedocumenteerd wordt, maar ik wilde het beslist ook een keer voor publiek
uitvoeren, in een intieme ruimte met een akoestiek waarin de milde sfeer van
deze muziek goed tot zijn recht komt. Want dat maakt deze muziek zo
bijzonder, dat aftasten van de onderkant van het register. Het moeilijke is
dat het heel zacht gespeeld moet worden, maar wel zo dat het klinkt. Het zijn
net zeepbellen, er hoeft maar iets te gebeuren of je maakt het kapot.'
Les Chants de Nectaire wordt uitgevoerd door Leendert de Jonge op 19 november
in het Beauforthuis, Woudenbergseweg 70, Austerlitz. Het concert begint om 12
uur en duurt, inclusief boswandelen, tot 18 uur. Informatie: tel.
0343-491858/fax 0343-491013.
© Frits van der Waa 2006
