de Volkskrant van 11-03-1996, Pagina 10, Kunst, recensie
Passie van Telemann is maar een curiosum
Die gekreuzigte Liebe, oratorium van Telemann, door het Utrechts
Barok Consort o.l.v. Jos van Veldhoven. Nicolaïkerk, Utrecht. Herhaling:
Den Bosch, 8 maart.
De Bijbel is een prachtig boek, maar hier en daar zou het wel wat sappiger
kunnen. Had Bach aan Mattheus en Johannes stof te over, zijn tijdgenoot Georg
Philip Telemann, die in totaal 44 passie-composities vervaardigde, bediende
zich ook van vrijere parafrases van het lijdensverhaal. 'Wij willen u
onderdanig begroeten als koning der Joden. Pak aan, een muilpeer', zingt het
koor in Die gekreuzigte Liebe, oder Tränen über das Leiden und
Sterben unseres Heilandes.
Telemann componeerde het werk in 1731, en sindsdien is het nooit meer
gespeeld, tot Jos van Veldhoven van het Utrechts Barok Consort het uit de
archieven opdiepte. Telemann was een heel andere componist dan Bach - naar
verhouding een vlotte jongen, die het eerder zocht in een kernachtige
expressie dan in bloemrijke taal. Toch blijft Bach, of je het wilt of niet,
de maat van alle dingen, en dan blijft Telemann met zijn gekruisigde liefde
nog weer net wat verder onder die maat dan te verwachten was, al bevat zijn
partituur een paar schitterende onderdelen. Met het muzikale handwerk is
natuurlijk niets mis - Telemann verstond zijn vak - maar wel met de manier
waarop hij de tekst verklankt. In menige aria wordt de droeve stemming
tenietgedaan door een al te monter tussendeel. Wanneer Christus de laatste
adem uitblaast klinken er wegstervende hoornmotieven, een moment van grote
schoonheid, waarvan niettemin de suggestie uitgaat dat de Heiland achter een
konijntje aan naar de eeuwige jachtvelden verdwijnt. Het beeld zit er
nét naast, en zo is het vaker: alsof de componist het eerste het beste
wat hem inviel op papier heeft gezet.
Van Veldhoven verdedigde zijn vondst met de zwierige, maar zelden vlammende
welsprekendheid die hem eigen is, hierin geschraagd door een zevental
solisten, waaronder met name sopraan Johannette Zomer en tenor Bernard Loonen
uitblonken. De instrumentalisten van het Utrechts Barok Consort, dat vele
overlappingen vertoont met het eveneens door Van Veldhoven geleide koor en
orkest van de Nederlandse Bachvereniging, hadden enigszins te kampen met
stemmingsproblemen, maar musiceerden daarom niet minder gedreven.
Hoe behartigenswaardig iedere poging om het onmiskenbaar ietwat beperkte
arsenaal aan Paasmuziek uit te breiden ook mag zijn, deze Telemann-passie
ontstijgt toch niet aan het peil van een curiositeit.
© Frits van der Waa 2006
