de Volkskrant van 22-06-1998, Pagina 9, KUNST, recensie
Festival van oude koeien en jonge componistes
Festival Nieuwe Muziek Zeeland: werk van Monk-Feldman, Kim, Trytten
e.a. Kloveniersdoelen, Middelburg, 19 en 20 juni.
Componeren vrouwen net zo goed als mannen? Zo ja, waarom zijn er dan
nog steeds zo weinig vrouwelijke componisten? Worden componerende
vrouwen soms achtergesteld? Voor de een zijn het hete hangijzers, voor
de ander oude koeien.
Het Festival Nieuwe Muziek Zeeland heeft ze uit de sloot gehaald door
zijn tweeëntwintigste aflevering te wijden aan het onderwerp Vrouwen
in de avant-garde. Doorslaggevend, zo luidt het argument, is de
kwaliteit van de muziek, niet de sekse van de makers. De vraag is dan
ook wat eigenlijk de betekenis is van zo'n speciale vrouweneditie. De
concerten van het afgelopen weekeinde gaven er geen antwoord op.
Zo was het muzikaal gehalte van de vijf in opdracht van het Festival
gecomponeerde stukken aan de magere kant. Maar dat zegt niets. Als er
vijf mannen waren uitgenodigd om een stuk te schrijven voor de
onalledaagse combinatie van viool, cello en slagwerk hadden ze het er
misschien niet beter afgebracht.
De stukken van Jin Hi Kim (Korea/USA), Sonia Bo (Italië) en Barbara
Monk-Feldman (VS) brachten weinig meer teweeg dan een klemmende
behoefte aan een normale gestreken toon. Het doel heiligt de middelen,
maar de overmaat aan onbehaaglijke flageoletten, pizzicati, glissandi en
anderssoortige schraap- en ruisklanken suggereerde dat hier het
omgekeerde het geval was.
Voor Kim, die een synthese tussen Westerse en Aziatische elementen
nastreeft en daarbij een concept hanteert dat ze 'living tones' noemt,
staat inderdaad het verkennen van de klank centraal. Haar Agate Slice
bevat mooie momenten, maar is uiteindelijk vlees noch vis: een
aaneenschakeling van brokstukken waarin zowel de Westerse dialectiek als
de Oosterse concentratie ontbreekt. Wie weet komt haar muziek beter uit
de verf bij het concert van komende zaterdag, waarin ze zelf de kamungo
(een Koreaanse citer) bespeelt, samen met het Xenakis Kwartet en
improvisatoren.
Het zijn niet slechts componistes die in Zeeland aan bod komen: ook
de uitvoerenden zijn voor het overgrote deel vrouwen. Alleen de big band
die begin juli zijn opwachting maakt bestaat geheel uit mannen
(misschien wordt het tijd om ook die cultuur eens door te lichten op
vrouwvriendelijkheid).
Dat vrouwen als uitvoerende musici hun mannetje staan is bekend. Maar
het vuur waarmee celliste Frances-Marie Uitti, violiste Mifune Tsuji
en slagwerkster Tatiana Koleva de vijf premières te lijf gingen was
verbluffend. In Nachtlicht, van de jonge Nederlandse Mayke Nas,
leverde het wel degelijk iets op. Het stuk bestaat eveneens voornamelijk
uit tik-, schraap- en ruisgeluiden, maar die zijn ingebed in een via
luidsprekers voortgebracht 'klankschap' dat voornamelijk bestaat uit
voetstappen, geknapper van een vuur en nachtegalenzang. Een spaarzame
belichting in verschillende kleuren benadrukte het theatrale aspect van
dit ietwat naïeve, maar uitgebalanceerde stuk.
Nacky Zen Jive van de in Nederland werkende Amerikaanse Lorre Lynn
Trytten was een doeltreffende uitsmijter. 'Avantgardistisch' is het
nauwelijks te noemen, maar het stuk heeft een sterke ritmische drive en
laat horen dat de componiste zelf strijkster is.
Kernachtiger en avontuurlijker was het optreden van pianiste Tomoko
Mukaiyama, die daags daarop in nog geen uur tijd het festival-thema
zowel relativeerde (aan de hand van de mannelijke componisten Satie en
Rzewski) als onderstreepte. Bijtende sforzati in de timbre-verkenningen
van Barbara Saunders' Mirror, mirror on the wall. Een Double Fiesta van
Meredith Monk, waarin de pianiste haar vocale gaven ten toon kan
spreiden. Spijkerharde clusters in Oestvolskaja's Zesde pianosonate -
met haar messcherpe vertolkingen maakte Mukaiyama elk stuk tot een
belevenis. Waarna de vrouwelijke hegemonie plaats maakte voor die van
Koning Voetbal. Want daar heeft Nieuwe Muziek Zeeland zowel de
concertagenda als de foyertelevisie op afgestemd.
© Frits van der Waa 2006
