de Volkskrant van 26-04-1999, Pagina 8, Kunst, Recensie
Hoe Paulus zijn trots verloor
Paulus, oratorium van Felix Mendelssohn-Bartholdy, door het Philharmonischer Chor Berlin, Noordhollands Philharmonisch Orkest en solisten olv Uwe Gronostay. 25 april, Concertgebouw, Amsterdam.
Hij was een beetje een engerd - de eerste reborn christian. Op weg naar Damascus zag hij het licht en noemde zich voortaan Paulus (de nietige). Niettemin was hovaardigheid hem niet vreemd. Zie zijn eerste brief aan de Corinthiërs, waarin hij schrijft: 'Ik zou wel willen dat alle mensen waren zoals ikzelf.' Klein Rechts en Ultra-Rooms ontlenen enkele minder plezierige denkbeelden aan zijn geschriften.
Voor Felix Mendelssohn, de protestants geworden joodse componist, was hij allereerst een personificatie van zijn eigen bekering. Mendelssohn, de herontdekker van Bachs Matthäus Passion, droeg de nodige steentjes bij aan de protestante kerkmuziek, waaronder het oratorium Paulus, gecomponeerd in 1836.
Het is een werk dat minder vaak wordt uitgevoerd dan het verdient. Weliswaar heeft Mendelssohn zich hoorbaar laten leiden door zijn grote voorgangers Bach en Händel, maar dat doet aan de kwaliteit van de muziek niets af. Dat werd zondagmiddag op luisterrijke wijze aangetoond door het Philharmonischer Chor Berlin en het Noordhollands Philharmonisch Orkest, aangevoerd door Uwe Gronostay.
Het Berlijnse koor, dat al sinds 1982 onder leiding staat van Gronostay, is een omvangrijk gezelschap, maar produceert desondanks een opvallend helder en wendbaar geluid. Het orkestaandeel was wat minder geprofileerd. Gronostay is toch in de eerste plaats een koordirigent. Vooral in de mildere passages ontbraken de puntjes op de i, hetgeen leidde tot een wat wollig klankbeeld.
Paulus vertoont de voor een oratorium karakteristieke afwisseling van koordelen, recitatieven, aria's en koralen. De vaart zit er meteen goed in, want de handeling opent met de veroordeling van de heilige Stefanus, zodat het volk al na een kwartiertje uitbarst in 'Steiniget ihn!', wat onvermijdelijk reminiscenties oproept aan het 'Kreuzige!' uit de Matthäus. Het hoogtepunt van het werk is uiteraard Paulus' bekering, waarbij hij wordt toegesproken door Christus, gezongen door een vierstemmig vrouwenkoor - een werkelijk lumineus effect. Hoewel het verdere relaas van Paulus' lotgevallen minder spectaculair is, blijft de muziek boeien, ook omdat Mendelssohn zich meer en meer loszingt uit de baroktraditie.
Van de vier solisten kwam de Deense alt Annemarie Müller het minst uit de verf, maar dat ligt eerder aan Mendelssohn, die deze partij wat spaarzaam bedeeld heeft. Het aandeel van sopraan Heleen Koele en tenor Thomas Dewald was buitengewoon welsprekend. Maar de glansrol was toch weggelegd voor Klaus Mertens, die met zijn fraaie, warmbloedige bas de figuur van Paulus een noblesse verleende die niets hovaardigs meer had.
© Frits van der Waa 2006
