de Volkskrant van 12-04-2001, Pagina 31, Kunst katern, Recensie
Oren als schoteltjes voor Mendelssohn
Felix Mendelssohn-Bartholdy: Pianotrio's op. 49 en 66, door het Osiris Trio. Cobra Records.
Felix Mendelssohn-Bartholdy: Pianotrio's op. 49 en 66, door het Klavier Trio Amsterdam. Erasmus.
Mendelssohn is met lengte de meest onderschatte componist van de negentiende eeuw. Dat is voor een flink deel de schuld van de antisemieten Wagner en Hitler, die zijn muziek betichtten van oppervlakkigheid, sentimentaliteit, en meer van dat soort denigrerende kwalificaties. Daar komt bij dat Mendelssohns leven een weinig dramatisch verloop had. Hij had het geluk niet alleen als wonderkind, maar ook als telg van een kapitaalkrachtige familie geboren te worden. Hij werd niet doof of gek, en leefde weliswaar kort, maar toch gelukkig.
Dat alles heeft tot gevolg dat Mendelssohns muziek vaak te lief wordt gespeeld, met veel nadruk op zonnigheid en lyriek. Maar dat hoeft helemaal niet, zo laat het Osiris Trio horen aan de hand van de beide pianotrio's, die zijn uitgebracht op het Cobra-label. Natuurlijk krijgt de poëzie wel degelijk een kans, maar tegelijk klinkt de muziek krachtdadig en mannelijk, eigenschappen die je niet zo gauw associeert met Mendelssohn. Dat is vooral het aandeel van pianiste Ellen Corver en celliste Lara Groeneveld. De toon van violist Peter Brunt is betrekkelijk dun, maar dat belet het drietal niet om een hechte eendracht te handhaven, en een klankspectrum met een groot perspectief te realiseren. De gedrevenheid en de aandacht voor zowel detail als grote lijn maken hun uitvoering buitengewoon spannend .
Merkwaardigerwijs zijn dezelfde twee stukken onlangs ook op cd gezet door het Klavier Trio Amsterdam. Deze uitgave van Erasmus oogstte grote lof in het International Record Review: 'Hier worden we nu eens geconfronteerd met Mendelssohns verering voor Beethoven', schrijft recensent Harris Goldsmith. 'Het zijn opwindende en virtuoze uitvoeringen - direct, onsentimenteel en vol Sturm und Drang.'
Het curieuze is dat deze kenschets veel meer van toepassing is op de uitvoering van het Osiris Trio. Het Klavier Trio Amsterdam speelt Mendelssohn dan wel niet lief, maar vooral heel klassiek, volgens Goldsmith 'in de geest van Rubinstein/Heifetz/Piatigorski'. Dat klopt weer veel beter. De strijkersklank van violist Joan Berkhemer en celliste Nadia David is vol en rond, en het pianospel van Klára Würtz mild en gevoileerd (waaraan de opnametechniek het zijne heeft bijgedragen). De versmelting is heel bijzonder: er zijn magische passages die je oren als schoteltjes doen opzetten, zoals die paar maten pizzicato in het slotdeel van opus 49, waar de piano- en de strijkersklank nauwelijks van elkaar te onderscheiden zijn. Toch maakt de klank als geheel een wat poezelige indruk, zeker vergeleken met de uiterst heldere en directe opname van het Osiris Trio.
Voor de authentiekelingen is er nog een vijf jaar oude Globe-cd, met Johannes Leertouwer, Viola de Hoog en Julian Reynolds . Ook mooi, maar opnieuw totaal anders.
Franciscus Quartet: a portrait (Mozart, Schubert, Mendelssohn e.a.). Quartz Classics.
Mendelssohn maakt ook deel uit van de aparte collectie strijkkwartetten die het Franciscus Quartet op cd heeft gezet. Dit gezelschap is voor driekwart Engels, maar heeft zijn basis in Hilversum. Op de cd Franciscus Quartet: a portrait heeft het zeven werken voor strijkkwartet bijeengebracht waar 'wat mee is': Onvoltooide strijkkwartetten van Schubert en Mendelssohn, een vroeg werk van Mozart met het oorspronkelijke Adagio, dat door de componist werd vervangen door een ander, en dergelijke stukken van Dvorak, Turina, en Purcell.
Het meest bijzondere werk van deze schotel is Variations sur une thème populaire russe, waarvan de delen gecomponeerd zijn door tien verschillende Russische componisten, onder wie Rimski-Korsakov, Skrjabin, Glazoenov en enkele wat minder bekende tijdgenoten. Een heel leuk stuk, maar het handschrift van de meesters is niet zeer markant. Het Franciscus Quartet speelt met perfect gedoseerde expressie en grote kennis van zaken, maar heeft hier en daar de neiging in de getempereerde (piano)stemming te spelen. Vals is dat niet, maar ook niet volmaakt zuiver. Desondanks een sympathieke cd.
Avalon String Quartet: Dawn to Dusk (Ravel, Janacek). Channel Classics.
Andere koek bij het in Amerika gevestigde Avalon String Quartet, dat sinds 1995 bestaat en nu bij Channel Classics zijn eerste cd heeft opgenomen. Dawn to dusk luidt de titel, die slaat op de plaats die de hier vastgelegde strijkkwartetten van Ravel en Janacek in het werk van de componist innemen: dageraad en levensavond.
Het kwartet levert messcherp, geacheveerd spel. Ravel krijgt een vlammende vertolking, en Janaceks zwanenzang Intieme brieven vlijmt door de ziel, met spookachtig ponticello-spel (op de kam) en wonderlijke, hoekige dansjes. Een bijzonder fraai debuut.
© Frits van der Waa 2006
