de Volkskrant van 15-05-2001, Pagina 6V, Media,
Ideale balans tussen beeld en geluid in Pitch
Het geheel moet meer zijn dan de som van de delen. Dat is de gedachte achter Pitch, het tweewekelijkse muziek- en dansprogramma van de NPS-tv. Elke aflevering bestaat uit drie of vier items die kennelijk zo min mogelijk met elkaar te maken mogen hebben. In de praktijk levert dat een brokkelpak op , maar vandaag is dat anders. De uitzending heeft maar twee onderdelen, die verbonden zijn door één uitgangspunt: het streven naar een ideale balans tussen beeld en geluid.
Hoewel choreograaf Hans van Manen naar het schijnt nog steeds geen noot kan lezen, levert de registratie van zijn Kammerballett het zoveelste bewijs dat hij door en door muzikaal is. Abstractie en expressiviteit gaan hand in hand in dit intieme ballet voor acht dansers, dat gebaseerd is op korte pianostukken van Kara Karajev, Domenico Scarlatti en John Cage. Het is wonderbaarlijk hoe Van Manen met subtiele gebaren of bewegingen licht werpt op verborgen lijnen en accenten in de muziek.
Het tweede onderdeel, In Absentia, is de laatste aflevering van een project met de titel Sound on Film, waarin de relatie tussen beeld en geluid doelbewust werd verkend door telkens een componist en een cineast aan elkaar te koppelen. De muziek van In Absentia is gemaakt door Karlheinz Stockhausen, de Duitse componist die in de jaren vijftig een boegbeeld van het modernisme was.
De elektronische muziek die hij maakte voor In absentia bestaat uit lange klanktapijten, verweven met het elektronisch vervormde stemgeluid van de componist, waarbij zich later een soort hoog gegiechel voegt. Als luistermuziek is het magertjes, maar de combinatie met de beelden die het animatorsduo The Brothers Quay erbij hebben verzonnen, is prachtig. 'De beelden zijn de muziek', zegt Stockhausen in een commentaar vooraf, en dat is niet ver bezijden de waarheid. De gebroeders Quay tonen geheimzinnige close-ups van schrijvende handen en afgebroken potloodpunten die een eigen leven gaan leiden, gehuld in zich verplaatsende lichtschijnsels die overeenkomen met de fluctuerende boventonen in Stockhausens muziek. Klank en beeld zijn elkaars complement, zonder dat de relatie één op één is.
In Absentia wordt voorafgegaan door een praatje van Jac Goderie, die in twintig seconden zo veel onwijsheden uitkraamt, dat de vraag rijst of hij wel meer van de film heeft gezien dan het persbericht vermeldt. Het einde van de film wordt liefdeloos afgekapt om plaats te maken voor de Pitch-credits. Zo wordt het natuurlijk nooit wat met die meerwaarde.
Pitch. Nederland 3, 23.10 uur.
© Frits van der Waa 2006
