de Volkskrant van 15-06-2002, Pagina 7, Kunst, Recensie
Reichs gestoten akkoorden klinken als 'bikini'
Three Tales, van Steve Reich en Beryl Korot, door het Ensemble Modern en Synergy Vocals o.l.v. Bradley Lubman. 13 juni, Theater Carré, Amsterdam. Herhaling: 15 juni.
Nu het Holland Festival in een afgeslankte, om niet te zeggen anorectische editie verschijnt, zou men verwachten dat hongerige muziekliefhebbers zich zouden verdringen bij de schaarse voorstellingen. Zo werkt toch de wet van vraag en aanbod? Maar nee hoor. In Carré bleven donderdag talloze stoelen leeg bij de première van Steve Reichs Three Tales. En dat terwijl Reich niet alleen een wereldberoemd, maar ook een publieksvriendelijk componist is.
Bovendien is Three Tales een heel bijzondere voorstelling. Net als The Cave, Reichs vorige grote stuk, dat hier in 1993 te zien was, is het een hybride kruising tussen documentaire en muziektheater. Het werk duurt slechts vijfenzestig minuten, maar dat is ook wel genoeg, zo veel gedachten, beelden en noten halen Reich en zijn partner - de videokunstenares Beryl Korot - hier overhoop. Aan de hand van de ramp met de Hindenburg in 1937, de naoorlogse atoomproeven op het eiland Bikini, en het klonen van het schaap Dolly werpt het tweetal licht op de centrale rol die de technologie de afgelopen eeuw is gaan spelen.
De muziek van Three Tales wordt live gespeeld door het Ensemble Modern en Synergy Vocals. Hoewel Reich wel eens betere zangers heeft gehad klinkt het geheel toch zeer overtuigend. Het idioom van de inmiddels 65-jarige componist is de laatste jaren niet wezenlijk veranderd, maar hij is wel veel behendiger geworden in het versmelten van het gesproken woord en de muziek.
In The Cave leidde die combinatie nog tot een wat hobbelig parcours, maar hier ziet Reich kans (onder andere door het beeld gewoon even stil te zetten) de gesproken fragmenten onder te brengen in een continu doorgaande muzikale ontwikkeling. Heel listig zijn ook de gestoten akkoorden in het tweede deel, die klinken als 'i-i-i' (Bikini dus).
Dat tweede deel is wel het meest geslaagde van de drie 'vertellingen'. Het is een indringende collage van documentaire beelden en teksten, die worden verbonden door de countdown die aan de explosie voorafgaat, en door fragmenten uit het boek Genesis. Dat levert prachtige contrasten op, temeer daar de Bijbelteksten niet worden gezongen, maar in beeld verschijnen, met stevige, als het ware gescandeerde akkoorden.
Het eerste deel, Hindenburg, was hier vijf jaar geleden te zien, maar Reich en Korot hebben het aanzienlijk bewerkt. De muziek is wat losbladig, en de thematiek - het falen van de techniek - staat los van de gedachtegang die de twee volgende delen verbindt. Daardoor heeft dit deel meer het karakter van een proloog.
Voor Hindenburg en Bikini is geput uit historisch materiaal. Het derde deel is daarentegen gebaseerd op eigen interviews met tal van wetenschappers. Het nadeel daarvan is dat het beeld sterk gedomineerd wordt door 'talking heads', terwijl ook de verhouding tussen woorden en muziek niet altijd evenwichtig is. Maar het essay dat uit deze fragmenten oprijst - met als slotsom dat we weer, net als Adam, onder de Boom der Kennis zitten - is zonder meer fascinerend. En het E.T.-achtige robotje dat als tegenwicht voor zoveel ernst fungeert is een schatje.
© Frits van der Waa 2006
