de Volkskrant van 28-05-2003, Pagina K24, Kunst katern, Recensie
Verwoeste steden
Ton de Leeuw (1926-1996) was in al zijn bescheidenheid een van de belangrijkste Nederlandse componisten van zijn tijd. Hij streefde in zijn muziek naar 'rijkdom', wat niet hetzelfde is als complexiteit of overdaad. Daarvan getuigt al zijn werk, maar het samengaan van weelde en eenvoud komt toch het meest treffend tot uiting in zijn koormuziek, die bovendien door het gebruik van (veelal) bijbelse teksten een extra spirituele dimensie krijgen.
Een van zijn fraaiste werken is Elégie pour les villes detruites, dat hij twee jaar voor zijn dood componeerde. Het stuk werd destijds in première gebracht door het Nederlands Kamerkoor, maar is nu op de plaat gezet door Cappella Amsterdam, een koor dat zich de afgelopen jaren heeft ontwikkeld tot een evenknie van het NKK. Dat is vooral de verdienste van dirigent Daniel Reuss, wiens kwaliteiten ook elders niet onopgemerkt zijn gebleven: zo is hij onlangs benoemd tot leider van het gerenommeerde RIAS-Kammerchor in Berlijn.
Cappella Amsterdam is een koor zonder opsmuk, met een heldere, homogene koorklank en sopranen die zelfs de hoogste tonen strak als een vioolsnaar weten te houden. De sobere klanken van De Leeuws muziek zijn het gezelschap dan ook alleszins toevertrouwd.
De Elégie, gecomponeerd op teksten uit Jeremia, Jesaja en de psalmen, is een weeklacht op het lot van alle verwoeste steden uit de geschiedenis, van Jeruzalem tot Hiroshima. De muziek is van een pijnlijke schoonheid, dikwijls opgezet vanuit een eenstemmige melodielijn die zich geleidelijk vertakt tot een gloedvolle meerstemmigheid. Hoewel de stemmen wringende combinaties aangaan zijn de harmonieën toch weldadig, zij het nooit op een simplistische manier. Dramatisch is vooral het middelste van de vijf delen, waarin gonzende akkoorden worden gecombineerd met exclamaties zonder gefixeerde toonhoogte.
Het volgende stuk op de cd, Abdicação van Klaas de Vries, is eveneens een ietwat bespiegelend a cappella-werk, en sluit dan ook goed aan op de muziek van De Leeuw. De overgang naar de hoekige, soms bijna primitieve, met instrumentale begeleiding onderstreepte declamatie, die Hans Koolmees hanteert in Aed Mac Ainmirech en Posjlost, is wat minder vanzelfsprekend, al heeft deze muziek op zijn eigen, dwarse manier wel degelijk aantrekkingskracht. Een minpuntje is dat er in het boekje geen vertalingen zijn opgenomen; het mengsel van Frans en Latijn waarvan De Leeuw zich bedient is nog wel toegankelijk, maar er zullen niet veel luisteraars zijn die het Portugees of Russisch voldoende beheersen.
Elégie pour les villes détruites: koorwerken van Ton de Leeuw, Klaas de Vries en Hans Koolmees, door Cappella Amsterdam en het Doelenensemble o.l.v. Daniel Reuss. Q Disc.
© Frits van der Waa 2006
