de Volkskrant van 10-06-2003, Pagina 12, Kunst, Recensie
Aan opera SOH10 valt geen touw vast te knopen
SOH10 the Opera, van Alex Vermeulen en David Shea. 6 juni, Docklands, Amsterdam. Herhaling 25 t/28/6.
Een bliksemend lichtbombardement, begeleid door geluid van bijpassende elektrische ontladingen, vormt de opening van SOH10 the Opera, waarmee het Holland Festival de vinger aan de pols houdt.
De voorstelling wordt uitgevoerd op locatie in Amsterdam-Noord, in een gigantische hal op het terrein van de voormalige NDSM-werf. Hoewel het Festival zo gedienstig is geweest de route van wegwijzertjes te voorzien, valt de opkomst een tikje tegen. De ruimte is wonderlijk ingedeeld: het publiek zit in twee blokken, gescheiden door een dubbel projectiescherm, en heeft tegelijkertijd zicht op een glazen speelvloer met daarachter een soort super-Cinerama van nog eens vijf schermen. Achter een tafel met apparatuur en een enorm beeldscherm zetelen regisseur Alex Vermeulen en componist David Shea. De geluidscompositie en een groot deel van de beelden worden namelijk live gegenereerd, aan de hand van audio-en video-samples.
SOH10 mag dan een opera heten, maar er wordt geen noot in gezongen. Het Holland Festival beweert dat Shea en Vermeulen 'de rijke operatraditie transformeren naar een unieke, eigentijdse vorm'. Dat de makers zelf in de toelichting gewag maken van een 'Gesamts Kunstwerk' wijst er daarentegen op dat het met dat traditiebesef zo'n vaart niet loopt.
Eigentijds is de thematiek van SOH – de afkorting staat voor 'States of Humanity' – zeker. De hoofdpersoon is een vrouwelijke wetenschapper (Kate Strong), die zichzelf via een 'brainportal' aan een computer koppelt. Deze geschiedenis wordt in filmbeelden getoond op het projectiescherm, gecomplementeerd met blow-ups en extra beelden op het panoramascherm, met een live-performance van Strong, en met een baaierd aan elektronisch geluid.
De voorstelling is vooral in visueel opzicht imponerend. De soms realistische, soms hallucinatoire beelden zijn prachtig, en Strong is een theatrale persoonlijkheid met een sterke, gestileerde lichaamstaal, die zo te zien ook iets van stokvechten weet. Vergeleken daarbij is de muziek niet verbluffend, en nogal kil. Het aan de lopende band op elkaar stapelen van klanken tot grote geluidstapijten is al zo oud als de elektronische muziek zelf, en Shea heeft overduidelijk meer affiniteit met house en ambient dan met Monteverdi of Wagner. Bovendien praat Strong er dikwijls met schelle stem doorheen, wat de ervaring er niet aangenamer op maakt.
Het grootste bezwaar aan SOH10 is evenwel dat er geen touw aan vast te knopen is. Zoals in de film The Matrix al te zien was, kunnen de gevolgen van een symbiose tussen mens en computer knap verwarrend zijn. Shea en Vermeulen gaan hierin nog beduidend verder, en hebben besloten zich niet te bedienen van achterhaalde zaken als lineair tijdsverloop, een begrijpelijke verhaallijn, of het tegen elkaar uitspelen van verschillende personages. Zo biedt hun multidisciplinaire project uiteindelijk weinig meer dan een weergave van de bad trip die de hoofdpersoon doormaakt. High-tech, dat wel.
© Frits van der Waa 2006
