de Volkskrant van 01-12-2003, Pagina 10, Kunst, Recensie
Maagd overschrijdt ieders pijngrens
De Maagd van Orléans, van P.I. Tsjaikovski, door het Radio Filharmonisch Orkest Holland, Groot Omroepkoor en solisten o.l.v. Nikolai Alexejev. 29 november, Concertgebouw, Amsterdam. Radio 4: 2/12, 20.02 uur.
'We weten dat boter van melk gemaakt wordt, maar moeten we dan per se naar het karnen kijken?' schreef Charles Ives over de muziek van Pjotr Iljitsj Tsjaikovski. Op welk stuk hij doelde is niet bekend, maar het publiek van de Zaterdagmatinee vertoonde na afloop van Tsjaikovski's opera De Maagd van Orléans vergelijkbare afmattingsverschijnselen. Er wordt namelijk op gezag van de componist heel wat afgekarnd in dit werk, en dat gebeurde bij deze concertante uitvoering bovendien met een geluidsniveau dat zelfs onder de aanvliegroutes van Schiphol niet gehaald wordt.
De Maagd van Orléans vertelt het bekende verhaal van Jeanne d'Arc. Het is in dramatisch opzicht een wat ondiep werk, maar de eerste reden dat het in het vergeetboek is geraakt moet toch wel de muziek zijn. De mars aan het begin van het derde bedrijf is ongetwijfeld het stompzinnigste muziekstuk uit Tsjaikovski's oeuvre, en de opera als geheel bevat weinig memorabele momenten, met uitzondering van de onverwachte inzet van het orgel en twee solo's voor de dwarsfluit.
Het moet het artistieke team van de Zaterdagmatinee worden nagegeven dat de casting uitstekend was, in die zin dat de merendeels Oost-Europese vocalisten stuk voor stuk waren opgewassen tegen de muren van geluid die het Radio Filharmonisch Orkest en het Groot Omroepkoor oprichtten. Het spreekt vanzelf dat zulk stentorwerk ten koste gaat van klankschoonheid en zuiverheid. Zo kon hoofdrolvertolkster Elena Zelenskaya, gehuld in een zeegroene klamboe, zich alleen handhaven dankzij een kelig sopraangeluid en een vibrato met de kwaliteit van een schoepenrad. Behalve bariton Zeljco Lucic (Lionel, de ridder op wie Jeanne verliefd wordt) en tenor Vadim Zaplechny (Jeannes afgewezen minnaar) toonden de zangers opvallend weinig interesse in muzikale nuances en karaktertekening.
Dirigent Nikolai Alexejev, invaller voor de zieke Hans Vonk, wist de totaalklank wonderwel in balans te houden en loodste zijn manschappen behendig langs de vele tempowisselingen. Toch kon hij een zeker concentratieverlies niet beletten, en dat is ook geen wonder, want als het lawaai in de zaal al niet uit te houden was, moet op het podium zelf de pijngrens menigmaal overschreden zijn. Bij strikte toepassing van de Arbo-wet zal De Maagd van Orléans ongetwijfeld van het repertoire geschrapt moeten worden. Dat lijkt me geen groot verlies.
© Frits van der Waa 2006
