de Volkskrant van 12-01-2004, Pagina 10, Kunst, Recensie
Fluitketels, toeters en kakelende kippen
TILBURG
Derde Traces-festival resulteert in onverstaanbaar stemgeluid, slechte timing en theatraliteit
Het festival Traces of Voices wil nieuwe 'sporen' uitzetten binnen de vocale muziek. Maar op de openingsdag ontbreekt een zinnige muzikale uitwerking.
Het kleine orgel in de Tilburgse Heikese Kerk is een gapend gat. Alle pijpen zijn eruit, want het instrument wordt gerestaureerd. Gierende zaag- en boorgeluiden mengen zich wonderwel met de tonen die neerdalen vanaf het balkon van het grote orgel. Daar studeert het koor van het Fontys Conservatorium op de Missa Cogitationes Cordis van Hendrik Andriessen.
'Let op de uitspraak,' maant dirigent Louis Buskens. 'Het is mi-sé-ré-ré, en niet mi-suh-rè-ruh. Die klanken bestaan niet in het Latijn. Tenminste, dat zeggen ze in Rome, en die zijn de baas.'
Tussen de koorzangers staan ook een paar oudere vocalisten. Dat is het publiek. Andriessen heeft dit uit 1960 stammende werk namelijk voorzien van een partij voor de gemeente, de vox populi: simpele melodieën, die afgewisseld en vervlochten worden met de meerstemmige zang van het koor.
De uitvoering van Andriessens meezing-mis maakt deel uit van het festival Traces of Voices, dat tot 18 januari plaatsvindt in zes Brabantse steden. Tilburg is het epicentrum van deze mix van jazz, pop en klassiek, een vocale vloedgolf van zeventig concerten en vele andere activiteiten, waarin kelen trillen die reiken van de 'stem des volks' tot die van topvocalisten als Bobby McFerrin, Barbara Hannigan en Bernarda Fink.
Het is de derde aflevering van het festival, dat in 2002 opende met Traces of Saxophone en het jaar daarop vervolgde met Traces of Brass. 'We hebben destijds uitdrukkelijk voor een Engelse titel gekozen,' licht festivaldirecteur Geurt Grosfeld toe, 'omdat we van meet af aan streefden naar een behoorlijk grote internationale component. En traces wil zeggen dat we sporen willen volgen én uitzetten. Tussen stijlen en genres, en ook tussen organisaties.'
Zo zijn er twee themadagen waarop een aantal Nederlandse vocale ensembles te horen zijn. 'Die ensembles hebben meteen de handen ineengeslagen en de stichting More than A Voice opgericht.' Grosfeld vindt de ensemblezang een belangrijk onderwerp: 'Het leidt tot een beter solistendom.'
Het is dan ook niet voor niets dat de Neue Vocalsolisten Stuttgart zijn uitgenodigd als ensemble in residence. Het ensemble, dat nooit eerder in Nederland is opgetreden, verzorgt masterclasses, workshops en een aantal concerten.
Grenzen aftasten, dat hoort er ook bij, zo blijkt tijdens de twee openingsconcerten. De verkenningen op de scheidslijn van taal en toon die het Nederlands Vocaal Laboratorium uitvoert stellen evenwel ook het uithoudingsvermogen flink op de proef. Het gedicht dat Mustafa Sitou speciaal voor dit zangersverbond heeft geschreven, onder de titel Shakespeare, misselijkmakend of Omtrent Onze Vader, details, ontbeert zowel verstaanbaarheid als een zinnige muzikale uitwerking, en hoewel het niveau van de zangers weinig te wensen over laat, gaat ook de rest van de collage-voorstelling gebukt onder een slechte timing en een theatrale benadering die eerder doet denken aan een middelbare-schoolvoorstelling dan aan – in de woorden van het laboratorium – 'een atelier waar hedendaags vocaal repertoire op hoog niveau ontwikkeld wordt'.
Ook het tweede concert van de openingsavond wil niet echt uit de verf komen. Ingrid Kappelles vertolking van Berio's Folk Songs is innemend, maar ze legt het in volume te dikwijls af tegen het tot zeven instrumenten gereduceerde orkestje. En hoewel de zes zangers van de Neue Vocalsolisten Stuttgart onbetwist fabelachtige prestaties leveren, hebben componisten als Lucia Ronchetti, George Aperghis en Salvatore Sciarrino zich te veel laten inspireren door het vermogen van de zangers om kakelende kippen, fluitketels en autotoeters te imiteren.
Het is wat dat betreft geruststellend dat het ensemble zich in zijn volgende concerten richt op het werk van Luciano Berio, wellicht de grootste vocale componist van de vorige eeuw - en dat er de komende week nog veel meer zangers van uiteenlopende pluimage hun opwachting maken, waaronder de man die de roem al in zijn achternaam draagt, de zestiger-jaren popster Georgie Fame.
Traces of Voices t/m 18 januari in Tilburg, Eindhoven, 's-Hertogenbosch, Breda, Oss en Helmond. Zie ook www.tracesfestival.org. Op 19 januari doet de KRO van 20.00-24.00 op Radio 4 verslag van het festival.
© Frits van der Waa 2006
