de Volkskrant van 13-04-2004, Pagina 13, Kunst, Recensie
Feestprogramma Radio Kamerorkest politiek getint
Werk van Eötvös, Van der Aa en Beethoven. Radio Kamerorkest o.l.v. Peter Eötvös en Frans Brüggen. 10 april, Concertgebouw, Amsterdam. Radio 4, vanavond, 20.02 uur.
Het concert was bedoeld als een hommage aan dirigent en componist Peter Eötvös, die onlangs 60 is geworden, maar kreeg het karakter van een demonstratie. Volgens de Nederlandse traditie bleef het een feestje: het met opheffing bedreigde Radio Kamerorkest vergastte het publiek van de Zaterdagmatinee niet alleen op recente werken van Eötvös en Michel van der Aa, maar speelde als extra traktatie de Vijfde van Beethoven. Onder aanvoering van Frans Brüggen kwam het ensemble tot een felle en gedreven vertolking van het werk, dat misschien wel gekozen was omdat het bekend staat als de 'noodlots'-symfonie. Want als gevolg van der bezuinigingen staat niet alleen het RKO op de tocht, maar staat ook de roemruchte Matineeserie een fikse inkrimping te wachten.
Het was in elk geval een illuster concert met theatrale toetsen. Dat gold zeker voor Eötvös' Triangel, waarin solist Peter Prommel gaandeweg omringd werd door steeds meer musici, die hij met behulp van steeldrums, een pauk, metalen platen, tamtams en natuurlijk een triangel door de partituur leidde. De muziek van Eötvös gaat niet alleen om hersenwerk en abstracte constructie, maar ook om speelplezier, vrijheid en een verkenning van bijzondere timbres.
Zijn altvioolconcert Replica is naar verhouding klassieker van klank. Kim Kashkashian leverde een doortastende vertolking van het werk, waarin haar noten zich uitzaaien over het hele orkest. In Snatches of a Conversation, ten slotte, laat Eötvös zich van zijn frivole kant zien. Een spetterende solopartij voor dubbeltrompet wordt hier doorkruist door een sissende, stotterende spreekstem.
Een speciale attractie in dit feestprogramma was het nieuwe werk van Michel van der Aa, Here [enclosed]. Van der Aa is met zijn 34 jaar al een gerenommeerd componist. Vorige maand sloot hij een contract met de Britse firma Boosey & Hawkes, die voortaan zijn werk gaat uitgeven.
Here [enclosed] is het openingsdeel van Van der Aa's Here-trilogie, waarvan hij de overige twee delen al eerder voltooide. Zoals in al zijn werk speelt de combinatie van elektronische en instrumentale klanken een belangrijke rol. Het orkest ontvouwt een spel van hoekige, uitwaaierende motieven, dat als het ware wordt aangestuurd door ruisende en tikkende geluiden van de band, die op den duur ook surrealistische echo's toevoegt. Een extra, uitsluitend visueel element is een manshoge zwarte 'doos' op het podium, waar dirigent Eötvös tot tweemaal toe naar toe loopt, en die uiteindelijk een jurk blijkt te bevatten – als voorafschaduwing van de sopraan die in de volgende twee delen de hoofdrol speelt.
Met dit fascinerende optreden levert het RKO het klinkend bewijs dat het niet alleen een hoogwaardig, maar ook een veelzijdig ensemble is. Het is alleen de vraag of dat ook zal doordringen tot de dovemansoren in Den Haag. Het lijkt wel of niemand daar in de gaten heeft dat het, anders dan bij alle eerdere orkestbezuinigingen en -fusies, ditmaal niet gaat om het snoeien in hakhout, maar om het afkappen van een groot deel van de top van het Nederlandse orkestenbestel.
© Frits van der Waa 2006
