de Volkskrant van 10-09-2004, Pagina 17, Kunst, Recensie
Kruisbestuiving tussen Oost en West
Internationale Gaudeamus Muziekweek. 6, 7 en 8 september. Concerten in Felix Meritis, De Duif, De IJsbreker en Paradiso, Amsterdam. T/m 12 september. Radio 4: 12/9, 20.00 uur.
Ook in de muziek is sprake van globalisering, maar anders dan in de politiek lopen hiertegen geen demonstranten te hoop. Integendeel, Oost en West kruisbestuiven elkaar dat het een lieve lust is, blijkt wel tijdens de Internationale Gaudeamus Muziekweek.
Componisten uit Mongolië combineren eigentijdse dissonanten met boventoonzang en traditionele instrumenten uit de eigen cultuur, zoals de morinkhuur (knieviool) en de yatga (een zither), de Nederlander Giel Vleggaar gaat in zijn gitaarconcert Appalachia te rade bij de bluegrassmuziek, en er is zelfs een heel nieuw gezelschap, het Axyz Ensemble, dat zich speciaal richt op moderne muziek met niet-westerse invloeden.
Met een concert in de Duif liet het Axyz Ensemble horen wat het in zijn mars heeft. Allereerst een rijk klankpalet, want naast de gangbare instrumenten bevat het een blokfluit, een viola da gamba en een zangstem. Ook het repertoire is gevarieerd. Het reikt van het theatrale War Parts van Martijn Voorvelt via een dromerige Fantasia van Jasna Velickovic, met geestige citaten uit de gelijknamige film, tot Imploro Grazia, waarmee Ana Mihajlovic een cross-over maakt naar de Balkan.
Het bezwaar van dergelijke vermengingen is dat het resultaat nogal 'globaal' kan uitpakken. De couleur locale overheerst dan, en in Mongolië zijn ze zelfs aan een echte synthese nog niet toe. Dat was te horen bij het Nieuw Ensemble in composities van Sansargereltech Sangidorj en Gaadan Altankhuyag, waarin veelal onbekomd stuivertje wordt gewisseld tussen verchillende stijlen. Geslaagder was een stuk als Zeybek van de Turkse componist Evrim Demirel, die overigens al geruime tijd in Nederland woont. Demirel brengt hierin een geslaagde fusie tot stand tussen een knetterende blazerssound à la Edgard Varèse en de wervelende motoriek van de Turkse dansmuziek.
Omdat het jaarlijkse concours voor jonge componisten een belangrijk onderdeel is van de Gaudeamus-week bevat het programma altijd veel onbekende namen. Het grootste deel van de zeventien stukken die meedingen naar de prijs moet nog tot klinken komen, maar tot dusverre stelt het niveau niet teleur. Harmonies van de Bulgaar Adrian Pavlov bijvoorbeeld is een compositie uit één stuk, met een voortdurend volgehouden balans tussen stasis en beweging. Verrassend was ook Cheesecake and Pornography van de Engelsman Richard Fitzhugh, dat iets associatiever van opzet is, maar van begin tot eind aantoont dat moderne muziek doodgewoon mooi kan zijn zonder in simplisme of oudbakken stijlen te vervallen.
Van Iannis Kyriakides, de Cypriotisch-Engelse Nederlander die in 2000 de Gaudeamusprijs won, klonk maandag een nieuw werk, Slow Wave Sleep. Hoewel het stuk drie kwartier duurt en een traag verloop heeft, verveelt het geen moment. Eigenlijk gaat het hele stuk over twee akkoorden, die echter voortdurend verkleurd worden door glissandi en microtonen en uiteindelijk in de hoogste registers in damp opgaan.
Op diezelfde plek, de zolderzaal van Felix Meritis, klinken tot en met zaterdag Kraakgeluiden, waarin elke avond een andere groep musici en andere kunstenaars een improvisatiesessie beleggen. Want Gaudeamus wil zijn gasten graag laten horen dat muziek niet alleen uit geschreven noten hoeft te bestaan.
© Frits van der Waa 2006
