de Volkskrant van 27-09-2004, Pagina 11, Kunst, Recensie
Kreizberg maakt zich op voor triomftocht
Mahler (tiende symfonie), door het Rotterdams Philharmonisch Orkest o.l.v. Daniel Harding. De Doelen Rotterdam (24/9). Mahler (tweede symfonie), door het Nederlands Philharmonisch Orkest o.l.v. Yakov Kreizberg. Concertgebouw Amsterdam (25/9). Herhaling: Amsterdam (27/9) en Utrecht (28/9). Radio 4: 27/9, 20 uur.
De ongelooflijke evolutie die Gustav Mahler in nog geen twintig jaar tijd doormaakte, werd dit weekeind treffend geïllustreerd door twee grote Nederlandse orkesten. Bij het Rotterdams Philharmonisch Orkest klonk de Tiende Symfonie. Mahler heeft hem weliswaar niet zelf afgemaakt, maar ook in de 'performing version' van Deryck Cooke kan er geen twijfel over bestaan dat Mahler op zijn vijftigste nog altijd een revolutionair was.
De 16 jaar oudere Tweede Symfonie, die vanavond opnieuw klinkt bij het Nederlands Philharmonisch, is op zijn eigen manier even baanbrekend, al tornde Mahler in 1894 nog niet aan de fundamenten van het tonale stelsel.
De Engelse dirigent Daniel Harding, die het Rotterdamse orkest aanvoerde, heeft ondanks zijn 29 jaar al een formidabele staat van dienst. Desondanks was zijn lezing van de Tiende niet volledig overtuigend. De dooreengevlochten strijkerslijnen van het Adagio klonken aanvankelijk bijna timide, de bokkige ritmes van het Scherzo maakten een licht wanordelijke indruk, en de karakteristieke Mahler-kleuren die zelfs in dit gerestaureerde werk nog doorschemeren, kwamen niet altijd optimaal tot hun recht.
Het deed weinig af aan de verbijsterende stoutmoedigheid van Mahlers laatste noten, en bovendien verstevigde Harding in de loop van het vijf kwartier durende werk zijn greep op de materie. Vooral het laatste deel, waarin de muziek op een trage golfslag langzaam wegdrijft naar de einder, had een indringende spanning.
Hardings prestaties verbleken intussen naast die van Yakov Kreizberg, die nog maar één jaar voor het Nederlands Philharmonisch Orkest staat, maar in die tijd wonderen heeft verricht. Dat is vooral te horen bij de strijkers, die een verbazend zangerig en vloeibaar, soms zelfs bijna onaards geluid produceren, maar ook in de sterke versmelting die het orkest als geheel tentoonspreidt.
Minstens zo fascinerend is de manier waarop Kreizberg in de anderhalf uur die Mahlers Tweede in beslag neemt de klank boetseert en ondanks de enorme contrasten een onafgebroken stuwkracht verleent. Deze 'Wederopstandingssymfonie' wemelt van special effects, zoals een buiten de zaal opgesteld Fernorchester, koorzang met geheimzinnige octaafverdubbelingen in de celli, en een jubelende finale waar het Concertgebouw-orgel nog extra kracht aan bijzet.
Naast de sopraan Marina Schaguch en de alt Birgit Remmert, die in de twee slotdelen een bescheiden, maar essentiële bijdrage leveren, maakt vooral het Nederlands Concertkoor grote indruk met zijn prachtig homogene koorklank, die niet te vergelijken is met die uit de begintijd, toen het nog het Koor van het Concertgebouworkest was.
Kreizberg, die vorig jaar al veel lof oogstte met Mahlers Eerste, is voornemens om elk seizoen een Mahler-symfonie te dirigeren. Afgaande op het niveau van dit optreden belooft dat een ware triomftocht te worden.
© Frits van der Waa 2006
