de Volkskrant, Kunst & Cultuur, 7 februari 2005 (pagina 10)
Monets oogafwijking op muziek
Van Onna componeert meestal op schilderijen, van Turner, Mondriaan en nu Monet. 'Beeldende kunst dat is kleur en textuur. Dat kun je het best vertalen met orkestratie.'
'Wat ik nog steeds verwarrend vind', zegt Peter van Onna, 'is de vraag: Wat is nou modern en wat niet?
De cluster bijvoorbeeld is al in de jaren twintig uitgevonden door Henry Cowell. Is dat nog
echt modern? Ik zou juist zeggen van niet.'
Vaak wordt 'modern' geassocieerd met harde, heel agressieve klanken. 'Dat stuit me echt tegen de borst,
ik heb er moeite mee zoiets op te schrijven. Het zit niet in mijn karakter, dat shockeren.'
Van Onna (39) is een componist die van mooie akkoorden houdt. Muziek moet goed klinken, vindt hij,
maar moet tegelijkertijd ook gelaagd en complex zijn. 'Waar ik echt een hekel aan heb zijn
programmatoelichtingen waarin componisten uitgebreid uit de doeken doen welke technieken ze hebben
gebruikt - dat vind ik net zoiets als het verklappen van een mop.'
Van Onna heeft sinds 1993 acht orkestwerken gecomponeerd, die alle geïnspireerd zijn op werk van
bekende schilders. Het begon met Rain, Steam end Speed naar William Turner, nadien verkende hij
tegenpolen als Brueghel en Mondriaan. Deze week geeft het Noord Nederlands Orkest vijf uitvoeringen van
zijn jongste werk, Monet Reflexions, waarin fluitiste Eleonore Pameijer de solopartij zal
vertolken.
'Beeldende kunst associeer ik met kleur en textuur, en dat kun je het beste weergeven met behulp van
orkestratie', zegt hij. In zijn kleinschaliger werk doe hij het zonder voorbeeld, maar hanteert daarin
wel de methodes die hij in zijn symfonische werk heeft ontwikkeld. Muziek is hoe dan ook abstract:
'Een schilderij heeft geen verloop in de tijd', zegt Van Onna. 'Ik zoek wel dingen in die schilderijen
die je kunt vertalen naar muziek, maar het verhaal is van mij. Ik maak combinaties van elementen en
zet die in een bepaalde volgorde.'
Hoe belangrijk die constructies ook zijn voor Van Onna's werkwijze, toch is hij de eerste om te
benadrukken dat het verklanken van een schilderij een subjectieve aangelegenheid is. 'Ik vind dat geen
probleem, het gaat er juist om dat het door mij heen gaat. Het moeilijkste van componeren is de
proporties strak te maken, zodat de luisteraar zich niet verveelt.'
Monet Reflexions is Van Onna's repliek-in-klank op de schilderijen die Monet aan het eind van
zijn leven maakte: 'Hij zag minder goed, want hij had last van staar, en ging toen grote doeken met
waterlelies maken. Steeds hetzelfde onderwerp, maar de situatie is toch telkens weer anders.
Uiteindelijk gaat het om de dieptewerking, die hij bereikt met reflecties. Dat probeer ik in het
eerste deel van mijn stuk ook te doen, door langzaam een akkoord op te bouwen. Door iedere nieuwe toon
in te kleuren en crescendo's en decrescendo's te gebruiken krijgt het een enorme wijdte.'
In de afgelopen tien jaar heeft Van Onna zijn arsenaal aan muzikale ingrediënten en mogelijkheden
aanmerkelijk verruimd - maar vanaf het begin heeft hij zich bediend van een techniek die hij
'imbroglio' noemt. 'Dat betekent verwarring, en het blijkt een echte muziekterm te zijn. Mozart
gebruikt het in de balscèe van Don Giovanni. Het werk van Charles Ives is natuurlijk ook
een mooi voorbeeld.' Zijn volgende orkestwerk - dat hij gaat schrijven voor Het Brabants Orkest -
heeft dan ook als werktitel Imbroglio: voor het eerst geen schilderij, maar een muzikaal
gegeven.
Van Onna is zich sinds een jaar of drie aan het bekwamen in het dirigeren. 'Ik zou graag mijn eigen
muziek willen uitvoeren. Als ik bij repetities zit te luisteren, voel ik me toch vaak wat onmachtig.
Nu ik het vak van componist een beetje versta, lijkt het me leuk om zo'n leerproces nog eens mee te
maken.' Maar het is een lange weg. 'Simon Rattle zei eens: ''Je moet eigenlijk zo veel mogelijk fouten
maken, daar leer je het van.'' Dat geldt trouwens ook voor het componeren. Bij elke repetitie, bij elk
stuk dat voor het eerst wordt uitgevoerd hoor je ogenblikkelijk wat wel en wat niet werkt.'
Noord Nederlands Orkest o.l.v. Jürgen Kussmaul m.m.v. Eleonore Pameijer, fluit: Peter van Onna.
Monet Reflexions (wereldpremière) en Cornelis Dopper - Symfonie nr. 1 (Balletsymfonie Diana). 8/2,
Stadskanaal; 9/2, Winschoten; 10/2, Meppel; 11/2, Assen; 12/2, Emmen. Radio 4: 25 februari.
© Frits van der Waa 2006
