de Volkskrant, Kunst & Cultuur, 25 februari 2005 (pagina 14)
'Muziek gaat altijd over tijd'
De componist Hans Koolmees maakt deel uit van de Rotterdamse School. 'Intuïtie is de leidraad bij componeren.'
'Er is maar één stad in Nederland', vindt Hans Koolmees. Gezien het overweldigende uitzicht over de
Maas vanuit zijn bovenverdieping op het Rotterdamse Noordereiland is het moeilijk hem ongelijk te
geven. Geboren in Abcoude, in 1959, kwam Koolmees in de jaren tachtig naar Rotterdam om er orgel te
studeren, maar hij besloot na enkele jaren componist te worden. Daarnaast is hij sinds tweeëneenhalf
jaar artistiek leider van het DoelenEnsemble en, al lang, organist van de Duitse Kerk.
Koolmees maakt deel uit van de groep componisten die inmiddels bekend staat als 'de Rotterdamse School'.
'De compositie-afdeling aan het conservatorium hier is sterk bepaald door Klaas de Vries en Peter-Jan
Wagemans, en voor hen beiden geldt dat de intuïtie de belangrijkste leidraad is bij het componeren.
Dat is dus anders dan bij de Haagse School, waar constructivisme een grote rol speelt, of bij de
Amsterdamse School, waar veel componisten ook actief zijn als improvisator.'
Zaterdag speelt het Nederlands Philharmonisch Orkest zijn jongste orkestwerk, As time goes by.
En op 9 maart speelt het Orkest de Volharding een eigen bewerking van zijn stuk Les Fumées.
'In wezen is componeren een vorm van bewerken', filosofeert Koolmees. 'Een kunstenaar is niet iemand
die ideeën produceert, maar iemand die een bewerking toepast op de realiteit, en die realiteit kan
ook muziek zijn. Als het goed is, kan het reservoir aan ideeën dan ook nooit uitgeput raken.'
Koolmees is een groot bewonderaar van Stravinsky, en hij heeft dan ook moeite moeten doen om diens
invloed tot eigen voordeel aan te wenden. 'De balans tussen gereserveerdheid en sentiment vind ik nog
altijd heel belangrijk', zegt hij. 'Dat is eigenlijk wel de crux van Stravinsky's werk: juist door
zijn geserreerdheid kan het je zó diep raken. En dan is er het mysterieuze, dat hij deelt met
Haydn, iets overrompelends dat alleen in muziek kan bestaan en waar je je vinger niet op kunt leggen -
zodat je steeds opnieuw moet gaan luisteren: waar ben ik nou voor de gek gehouden?'
Ironie hoort daar ook bij. Koolmees' muziek heeft altijd iets grotesks, vindt hij zelf, iets wat over
the top is: 'Blijkbaar vind ik dat nodig: geen fotorealisme, maar een strip-achtige realiteit.'
As time goes by heeft het karakter van een symfonisch scherzo en heeft als motto een kort
gedicht van Jules Deelder: Alles blijft/ Alles gaat voorbij/ Alles blijft voorbijgaan. 'Het
eerste idee was dat ik het verloop van de tijd voelbaar wilde maken, en dat geeft dit gedichtje heel
kernachtig weer. Je hebt een lineaire tijd waarin dingen zich ontwikkelen, en een cirkelvormige tijd
die gebaseerd is op herhaling. En die twee probeer ik in dit stuk te verenigen. De ontwikkeling speelt
zich af in de harmonie, die van het ene naar het andere akkoord gaat en zo een muzikaal verhaal vertelt.
En daartegenin klinken steeds klokken; je hoort getik op woodblocks, en buisklokken maar ook meer
gestileerde klokklanken in de vorm van pendelende akkoorden.'
Tijdens het schrijven van As time goes by werd Koolmees zoals hij zelf zegt 'door de realiteit
ingehaald', toen binnen één week zijn beide ouders overleden. 'Dat was een heftige
gebeurtenis, die een plaats heeft gekregen in het stuk. Het is ook een tombeau, een in memoriam
voor mijn ouders. Maar niet op een traditionele manier. Je moet het stuk beluisteren om te ervaren op
welke manier het is verbeeld.
'Uiteindelijk is het enige onderwerp van muziek de tijd. Geen wereldleed of zo - het verloop van de
tijd, daar zit al het wereldleed in verborgen.'
As time goes by van Hans Koolmees, door het Nederlands Philharmonisch Orkest o.l.v. Yakov Kreizberg, 26 en 28 februari, Concertgebouw Amsterdam. Les Fumées, Orkest de Volharding, 9 maart (Amsterdam), 31 maart (Den Haag), 2 april (Rotterdam)
© Frits van der Waa 2006
