de Volkskrant, Kunst & Cultuur, 19 augustus 2005 (pagina 13)
De stilte is er om verbroken te worden
'In de ruimte is geen lucht, dus ook geen geluid,' weet astronaut André Kuipers. 'Maar dat
moet je natuurlijk niet met het blote oor uitproberen.' Als ervaringsdeskundige mocht Kuipers het
achtste Grachtenfestival in Amsterdam openen. Dat heeft als motto 'Stil...' Ironisch is wel dat
als hoofdsponsor de grootste lawaaimaker van Amsterdam en omstreken is aangetrokken, te weten de
luchthaven Schiphol.
Hoe het ook zij, tijdens een uitvoering van John Cage's 4'33" wordt de rust op de
binnenplaats van de Openbare Bibliotheek slechts verstoord door een mobieltje. Harpiste Mirjam
Rietberg volvoert de driedelige, volkomen geluidloze compositie, die dit festival nog verscheidene
malen zal klinken, met grote concentratie.
Meer dan vijftig concerten en andere manifestaties omvat het Grachtenfestival, dat in de loop
der jaren is opgebloeid uit het landelijk bekende Prinsengrachtconcert, dat zaterdag wordt gehouden.
In alle gevallen (4'33" misschien uitgezonderd) is de stilte er om verbroken te worden.
Dat wordt op komische wijze gedemonstreerd in het mini-operaatje Hereneiland van Joseph
Horovitz, waarin twee Britse gentlemen aanspoelen op een onbewoond eilandje, maar niets
tegen elkaar zeggen, omdat ze niet aan elkaar zijn voorgesteld. De tuin van Museum Van Loon, waar
Hereneiland ook na het festival nog wordt gespeeld, is een prachtige locatie, en bariton
Willem de Vries en tenor Erik Slik maken er onder leiding van regisseuse Elsina Jansen een
vermakelijke boel van.
De achtergrond van De stilte aan stukken, een hommage aan de Comedian Harmonists, is
dramatischer. Deze vooroorlogse Duitse close harmony-groep werd door de nazi's het zwijgen
opgelegd. Hun muziek herleeft dankzij vijf zangers en een pianist, bijeengebracht door tenor
Marcel Reijans. De heren kwelen vol weemoed alsof ze al jaren samen zingen, doen in een
Rossini-ouverture een heel orkest na, en leveren subliem amusement, verlucht met sfeerrijke
filmbeelden uit de jaren dertig. Jammer alleen dat er voorlopig nog geen zicht is op volgende
optredens, zodat het na dit festival weer stil dreigt te worden rondom de Comedian Harmonists.
Grachtenfestival 2005. 17 en 18 augustus, Felix Meritis, De Rode Hoed, enz. Tot en met 21 augustus.
© Frits van der Waa 2006
