de Volkskrant, Boeken, 13 januari 2006 (pagina 24)
De diepgang van een strip
Dat strips het geluid kunnen weergeven van een neerdwarrelend herfstblad of een opkomende erectie
wisten we nog niet. Dat het hier om een machtig medium gaat, is evenwel in de afgelopen eeuw meer
dan bewezen. Desondanks biedt het pleidooi dat Joost Pollmann in zijn essaybundel Een indruk van
echtheid afsteekt voor de Negende Kunst, zoals het beeldverhaal ook wel heet, menig onthullende
observatie.
Pollmann, die niet alleen schrijft over strips (in onder meer de Volkskrant), maar ook
organisator is van de Haarlemse Stripdagen en bovendien een broer van de tekenaar Peter Pontiac, is
géén stripfanaat, zo houdt hij ons voor in het voorwoord. Toegegeven, hij is zeker
niet het type dat lyrisch wordt bij het bevingeren van een antiek Eric de Noorman-boekje, maar een
bevlogene is hij wel. De totale lengte van zijn met strips gevulde boekenplanken zal toch minstens
een meter of tien bedragen - nog los van wat daar verder te vinden is.
Pollmann weet namelijk ook veel van toneel, muziek, literatuur en beeldende kunst - en hij zet die
kennis in om de lezer ervan te overtuigen dat de strip minstens zo'n rijke en eloquente discipline
is - in het bijzonder sinds de opkomst van de graphic novel in de jaren tachtig.
Het is dan ook met nauw verholen verontwaardiging dat hij Volkskrant-recensente Marian Buijs
aanhaalt, die onlangs een theatervoorstelling 'de diepgang van een strip' aanwreef. En als hij de
strip Nègres jaunes van tekenaar Yvan Alagbé prijst omdat die 'een indruk van
echtheid' wekt, is dat niet omdat de strip zo prachtig getekend is, maar omdat de lotgevallen van
de personages en de (Franse) geschiedenis 'elkaar op geloofwaardige en aangrijpende wijze kruisen'.
In tien hoofdstukken, die merendeels eerder zijn gepubliceerd, bestrijkt Pollmann zijn terrein,
en dat doet hij merendeels in vogelvlucht, al bevat het boek ook korte studies over Guido van Driel
en Donald Duck-tekenaar Carl Barks. De toon is onderhoudend, en de invalshoek is dikwijls origineel:
zo is er een beschouwing over het thema 'zwarten in de strip', en een hoofdstuk over de weergave
van klanken in het beeldverhaal, dat de eigenaardige conventies beschrijft die maken dat we de tekst
in een tekening niet als storend element, maar juist als onderdeel van de mededeling ervaren.
Wat het lezen een beetje vermoeiend maakt, is dat Pollmann in alle wat langere hoofdstukken
vervalt in opsommingen, een respectabel stijlmiddel, dat niettemin een wat afmattende uitwerking
heeft. Daar komt bij dat Een indruk van echtheid, in aanmerking genomen dat het aldoor over
beelden gaat, wel erg weinig illustraties bevat. Het laatste hoofdstuk, een Abecedarium van de
grafische roman, verheft het catalogiseren en resumeren zelfs expliciet tot ordenend principe.
Toch gaan er wel degelijk prikkels uit van deze lijstenmakerij: net als in Multatuli's Pak van
Sjaalman zijn er onderwerpen waaraan het oog blijft hangen en die benieuwd maken naar wat
erachter schuilgaat. Elke lezer die hij wint met het uitwerpen van dit vangnet, is meegenomen, en
alleen al daarom is Pollmann zeker in zijn opzet geslaagd.
Joost Pollmann: Een indruk van echtheid; stukken over strips. Uitgeverij Bert Bakker.
ISBN 90 351 2942 3. 193 blz. € 19,95.
© Frits van der Waa 2006
