de Volkskrant, Kunst & Cultuur, 13 februari 2006 (pagina 11)
Turandot loopt als allochtoon rond in haar eigen opera
Turandot, van Giacomo Puccini, door de Nationale Reisopera o.l.v. Charles Edwards en Ed Spanjaard. Orpheus, Apeldoorn (11/2). Tournee.
Het tijdperk waarin Puccini werkte aan zijn laatste opera Turandot was niet de fraaiste
bladzijde in de geschiedenis van Italië. In 1922 kwam Mussolini aan de macht. Puccini kreeg in
1924 een erebaantje als senator wegens zijn grote verdiensten voor de Italiaanse cultuur. Maar in
het algemeen hield hij zich verre van politiek, en bovendien was hij ziek. Twee maanden later was
hij dood.
Voor de Britse regisseur Charles Edwards zijn deze omstandigheden niettemin aanleiding om
Turandot niet te situeren in een sprookjesachtig China, zoals het libretto wil, maar in
het fascistische Italië van 1926, het jaar waarin de opera voor het eerst werd opgevoerd.
Dat ziet er op het eerste gezicht goed uit, met een decor van nepmarmer dat de architectuur
van de periode weerspiegelt, en een menigte in grauwe crisiskleren, die in bedwang wordt gehouden
door zwarthemden. Turandot, de ijsprinses, is immers een genadeloze heerseres die dood en verderf
zaait. Alle prinsen die naar haar hand dingen laat ze de kop afhakken, tenzij ze erin slagen drie
raadsels op te lossen. De drie raadsheren Ping, Pang en Pong bezingen haar wreedheid in een
partijkantoortje onder het toeziend oog van een portret van Il Duce, waarbij een papiersnijder
dienst doet als guillotine.
Dat is een aardig moment, maar op den duur overtuigt de vondst niet. Gezien de vele
chinoiserieën in Puccini's partituur was het vermoedelijk effectiever geweest om Turandot
te verplaatsen naar het tijdperk van Mao. Eigenaardig is alleen al het eerste optreden van Turandot
(Lisa Livingston), die in een Chinees praalkostuum ten tonele verschijnt, terwijl haar eigen vader,
keizer Altoum, gezien zijn vest en gleufhoed volledig in 1926 is ingeburgerd.
Afgezien van de Prins van Perzië, die in de eerste akte een kopje kleiner wordt gemaakt en
daarna op gezag van regisseur Edwards als geestverschijning over het podium dwaalt, is Turandot
daarmee de enige allochtoon in haar eigen opera. Het helpt weinig dat Livingston haar gewaad in
het volgende bedrijf verwisselt voor een duster, die zelfs wanneer Prins Calaf (Frank van Aken)
eraan trekt minder hard wappert dan haar vibrato. Dat het totalitaire marmer in brokstukken
uiteenvalt op het moment dat Turandot smelt voor Calafs liefdesvuur is even onverklaarbaar als
de wending in het verhaal zelf, en heeft met de feitelijke gang van de geschiedenis niets meer
te maken.
Intussen vaart Puccini's zwanenzang wel bij de krachtige inzet van het voor deze gelegenheid
flink uitgebreide Reisoperakoor, dat het kleine speeloppervlak bij wijlen overvol maakt.
Overweldigend is ook de gloed die het Orkest van het Oosten onder aanvoering van Ed Spanjaard in
de noten legt. Hoewel de solisten van goeden huize komen hebben ze er wel een toer aan om voldoende
tegengas te geven. Naast de imposante, maar onvast zingende Livingston steekt sopraan Machteld
Baumans gunstig af als het deerniswekkende slavinnetje Liù. De eveneens Nederlandse tenor
Frank van Aken weert zich kranig in de rol van Calaf, maar mag wel op zijn stem passen als hij
nog wat langer mee wil.
© Frits van der Waa 2006
