de Volkskrant, Kunst & Cultuur, 15 mei 2006 (pagina 10)
Als mes en vork in een bestekbak
Stravinsky en Verbey door het Radio Filharmonisch Orkest o.l.v. Jaap van Zweden. 13 mei, Concertgebouw, Amsterdam. Radio 4: 16/5, 20.02 uur.
Aangezien Stravinsky's Sacre du printemps tegen de veertig blazers vergt, zag componist Theo
Verbey zijn kans schoon. Voor zijn nieuwe Pianoconcert, dat in hetzelfde ZaterdagMatineeconcert
werd uitgevoerd, koos hij precies die bezetting. Inclusief de bijbehorende zes slagwerkers, maar met
weglating van de strijkers. Het resultaat kent zijn gelijke niet, maar het gevolg is wel dat Verbeys stuk
alleen in combinatie met de Sacre geprogrammeerd kan worden. Want geen orkest zal voor een
muziekstuk van achttien minuten zo'n blik blazers uit de kast trekken.
Het Pianoconcert bleef hoe dan ook goed overeind tussen de Sacre en Apollon
Musagète, Stravinsky's balletmuziek uit 1928, waarvoor dirigent Jaap van Zweden om in stijl te
blijven een ongewoon fors bezet strijkersensemble had laten aanrukken. Verbey houdt de krachtsverhoudingen
tussen zijn monsterblazersverbond en klavierdompteuse Ellen Corver goed in balans, door ze veel om-en-om
te laten spelen en ook door ze contrastrijk materiaal toe te wijzen.
Zo opent Corvers partij met één repeterende toon die geleidelijk uitdijt tot ratelende
toonsherhalingen, die vervolgens weer uitgebouwd worden tot trillers. Als ankerpunten fungeren ketsende
akkoorden, waaronder de pianopartij uitbot in weelderige guirlandes.
Met een vierdelige structuur, waarin twee betrekkelijk langzame dialogen worden gevolgd door snelle
toccata's, houdt Verbey orde op zaken: zelfs de wringende, uit blazersschroot opgebouwde akkoorden gaan
welvoeglijk op in de stuwende voortgang die het hele stuk kenmerkt.
Die ordelijkheid is zowel de kracht als de zwakte van het stuk. De samenklanken zijn zo netjes
gerangschikt, als lepels, vorken en messen in een bestekbak, dat je af en toe gaat verlangen naar muziek
die zich, al is het maar voor even, niks gelegen laat liggen aan die tussenschotjes. En het slot is een
tikje onbevredigend: juist wanneer de ganse orkestmachinerie opnieuw lekker op stoom lijkt te komen, is
het stuk opeens patsboem uit.
Met dat al is het Pianoconcert een compositie die een markante plaats inneemt in Verbeys
intussen vrij imposante oeuvre, wat nog eens werd onderstreept door Corvers elektriserende vertolking en
de royale, maar altijd scherp gedoseerde blazersontladingen van het Radio Filharmonisch Orkest.
De Sacre bracht blazers en strijkers bij elkaar, zodat het concert eindigde met een
overtreffende trap. Van Zweden liet vooral in de kalmere intermezzi de luister van de 19de eeuw nog
enigszins doorschemeren, maar gaf de beeldenstorm die Stravinsky in 1913 ontketende uiteraard het volle
pond – met een furieuze discipline.
© Frits van der Waa 2006
