de Volkskrant, Kunst & Cultuur, 23 mei 2006 (pagina 17)
Elektrificerend samenspel en pendelende melodieën in 'Akt'
Clarke, Kyburz en Rihm door het Arditti Kwartet en Claron McFadden. 21 Mei, Muziekgebouw. Amsterdam.
Het adrenalinepeil moet duizelingwekkend zijn, de noten treffen het oor als een meteorenregen, het is
een wonder dat de strijkstok van de cellist na twee uur nog haren heeft, en toch lijken de vier leden van
het Arditti Strijkkwartet tijdens hun optreden geen druppeltje zweet te vergieten. Het ensemble was
zondag te gast in de serie 'Strijkkwartetten Plus...' van het Amsterdamse Muziekgebouw, waar het samen met
sopraan Claron McFadden een nieuw werk van Wolfgang Rihm liet horen.
Akt, zoals het werk heet, is te midden van de omringende werken een oase van rust, maar daarom
niet minder elektrificerend. De 54-jarige Rihm, de meest vooraanstaande Duitse componist van zijn generatie,
zoekt het graag in uitersten, en doet dat hier opnieuw. Zij het dat hij ditmaal de intiemste uithoeken van
het muzikale spectrum opzoekt. Uitgangspunt is een zacht pulserende, ademende beweging, waarbij de zangeres
en de vier strijkers om en om repeterende tonen en akkoorden in elkaar passen. Daardoor ontstaan pendelende
melodieën, gehuld in onbestemde, floersige samenklanken, die van tijd tot tijd kortstondig van
binnenuit worden opengebroken. Dan maken de vocalises van de sopraan plaats voor met medeklinkers
geaccentueerde lettergrepen en worden de strijkers meegetrokken in haar kielzog.
In de loop van de twintig minuten die het werk duurt, rekt Rihm het vocabulaire op, zodat de strijkers
ook snel repeterende, maar nog steeds fluisterzachte nootjes te spelen krijgen. McFadden laat zelfs even
horen dat ze een coloratuursopraan is. Maar in hoofdzaak is Akt muziek waarin verfijning en rust
heersen, en alle aandacht uitgaat naar de versmolten timbres van de strijkers en de zangeres.
Primarius Irvine Arditti heeft de oude houwdegens van zijn kwartet de laatste jaren vervangen door een
jonger stel ijzervreters, dat zo mogelijk nog fabelachtiger samenspel levert. Daarvan getuigt hun
uitvoering van Rihms Strijkkwartet no. 5, dat met zijn voortdurende beweging tussen cohesie en
versplintering bewijst dat Rihms reputatie ook een kwart eeuw terug al stevig gegrondvest was.
De recente strijkkwartetten van de Engelsman James Clarke, vol knauwende herhalingen, en de Zwitser
Hanspeter Kyburz, met veel interne tegenstellingen, hadden niet die pure expressiviteit. Maar ook hier
lieten Arditti en zijn medemusici horen dat ruige samenklanken toch ongehoord spannend kunnen zijn en dat
muziek met een dermate hoge complexiteit toch de menselijke maat niet te buiten hoeft te gaan.
© Frits van der Waa 2006
