de Volkskrant, Kunst & Cultuur, 1 februari 2007 (pagina K18)
Vondst op kasteelzolder
Schubert: works for fortepiano, Volume 1. Jan Vermeulen. Etcetera (2 cd's).
Het woord 'authentiek' wordt in muziekkringen zelfs door zeer oudere jongeren allang niet meer in de mond
genomen, maar aan de authenticiteit van het instrument waarmee de Vlaamse fortepianist Jan Vermeulen een
vijftal werken van Franz Schubert heeft vastgelegd valt niet te twijfelen.
Het gaat hier om een instrument uit 1826, gebouwd in het atelier van Nannette Streicher, de dochter van
Johann Andreas Stein, wiens instrumenten door Mozart zo op prijs werden gesteld.
De bewuste fortepiano heeft vermoedelijk meer dan een eeuw lang op de zolder van een Belgisch kasteel
gestaan, waar het in 1998 werd ontdekt. Het verkeerde nog in vrij goede staat. De faam van Vermeulen is
in Nederland nog niet zo hevig doorgedrongen. Misschien dat deze reeks met Schubert-vertolkingen –
een tweede cd-doos staat al in de steigers – daar een eind aan zal maken. Vermeulens spel is
verfijnd, maar niet zo poëtisch als we het bijvoorbeeld van zijn land- en fortepianogenoot Jos van
Immerseel gewend zijn.
De Streicher is in de discant blijkbaar erg gevoelig voor de kracht van het toucher, want de hoge
tonen klinken wel eens wat hakkerig. De lage registers daarentegen zijn met hun warmte, transparantie en
rijkdom ongelooflijk veel mooier dan die van een modern instrument.
Vermeulens keus uit Schuberts oeuvre is, tenslotte, al even geschakeerd. Vooral de Sonate in A, D959,
krijgt onder zijn handen een bevlogen uitvoering.
Psalms from Geneva: organ works by Jan Pieterszoon Sweelinck. Masaaki Suzuki. BIS.
Als je in Japan orgelmuziek van Sweelinck wilde spelen had je een probleem, althans tot 2002. In dat jaar
liet Masaaki Suzuki – bekend van zijn cd-reeks met complete Bach-cantates – in zijn eigen kapel
in Kobe door de Franse orgelmaker Marc Garnier een orgel neerzetten dat geheel is ingericht naar de eisen
van Sweelincks tijd, compleet met de toen gebruikelijke middenstoonstemming.
Aangezien de christelijke gemeente van Kobe tijdens de eredienst de Calvijnse psalmen pleegt te zingen
(in een onlangs gereedgekomen integrale Japanse vertaling), nemen psalmbewerkingen bij Suzuki's
Sweelinck-mix een belangrijke plaats in. De afwisseling met Toccata's en Fantasia's maakt deze collectie
tot een representatief Sweelinck-document, en het spel van Koopman-leerling Suzuki, dat reikt van
ingetogen tot uitbundig, doet de rest.
Een speciale traktatie aan het slot van het kerstliedje waarmee de cd besluit, is het register
'Vogelgeschrei'.
About Baroque: neue Kompositionen für das Freiburger Barockorchester o.l.v. Gottfried von der
Goltz. Harmonia Mundi (2 cd's).
Als je als hedendaags componist een stuk schrijft voor een barokorkest, moet je wel weten waarom je dat
doet.
Zo ver zijn niet alle vijf deelnemers aan het project About Baroque gekomen. De opbrengst was ook
al te horen tijdens het afgelopen Holland Festival.
Het meest misplaatst en tevens het langdradigst zijn de buitenissige speeltechnieken en boventoonspectra
die de Zwitser Nadir Vassena van het Freiburger Barockorchester verlangt. Voor dat soort verkenningen kom
je met nieuwe instrumenten net zo ver.
De Nederlander Michel van der Aa blijft met zijn geslaagde, maar ietwat monomane Imprint als enige
binnen het kwartier, en snapt in elk geval, net als zijn Duitse collega's Benjamin Schweitzer en Juliane
Klein, dat je typische barokkwaliteiten als haarscherpe intonatie en koele, contrasterende timbres niet
onbenut moet laten.
© Frits van der Waa 2007
