de Volkskrant, Boeken, 16 november 2007 (pagina 26)
Egoïstische femme fatale en componistenweduwe
Toen er nog geen filmsterren waren, kon je als vrouw maar het beste met een belangrijke man trouwen.
Dat deed Alma Schindler dan ook – en wel drie keer. Eerst met componist Gustav Mahler, toen met
architect Walter Gropius en ten slotte met schrijver Franz Werfel. In haar jeugd gold ze als 'het mooiste
meisje van Wenen', en bij haar dood in 1964, op 85-jarige leeftijd, was ze nog altijd een van de
roemruchtste femmes fatales van de eeuw.
'Alma's grote prestatie in het leven was dat ze haar eigen legende heeft geschapen', concludeert Oliver
Hilmes op de laatste pagina van zijn Alma-biografie, en dat is een waar woord.
Een belangrijke bouwsteen daarbij is het boek Mijn leven, dat ze op het eind van haar turbulente
leven het licht deed zien. De biografen van haar eega's hebben tot op de dag van vandaag een dobber aan
het ontwarren van het web van verdraaiingen en verdichtsels dat ze daarin heeft gesponnen.
Van Alma's eigen biografen – zes tot dusverre – is Hilmes wellicht de eerste die een frisse
wind door het rookgordijn laat gaan. Hij heeft daartoe onder andere verloren gewaande dagboeken boven
water gehaald, waarin Alma wél eerlijk, soms pijnlijk onverbloemd, verslag deed van haar
wederwaardigheden.
Hilmes wijst op hysterische trekjes van de componistenweduwe (zo beschouwde ze zichzelf vanaf 1911
allereerst), die hij herleidt tot de vroege dood van haar vader en de ontrouw van haar moeder.
Belangrijker is haar onverholen antisemitisme, dat op het eerste gezicht merkwaardig is omdat twee van
haar echtgenoten Joods waren. Maar waarschijnlijk voelde ze zich juist tot hen aangetrokken omdat ze zich
dan superieur kon voelen.
Hilmes' boek leidt vooral tot meewarigheid jegens die mannen, die bij Alma zeker het geluk niet hebben
gevonden. Tijdens het lezen krijg je zelfs een steeds grotere hekel aan dat egoïstische,
opportunistische mens, dat elke dag een fles benedictine dronk. Over de charmes die ze ontegenzeggelijk
ook moet hebben bezeten, komen we weinig te weten. En in de uitvoerige literatuurlijst ontbreekt een
simpel lijstje van de zeventien liederen die de muzikaal begaafde Alma tijdens haar leven heeft
gecomponeerd. Voor nieuwsgierig geworden lezers: in april 2008 wordt in drie grote steden een aan haar
gewijd theatraal concert, From Alma to Gustav, uitgevoerd.
Oliver Hilmes: Alma Mahler-Werfel – De biografie.
De Arbeiderspers; 424 pagina's; € 34,95 ISBN 978 90 295 6559 2
© Frits van der Waa 2007
